Bâng khuâng hoàng hôn: Kazakhstan – Lăng mộ Khoja Ahmed Yasavi (2003)

Thứ Hai, 28 tháng 11, 2016

Kazakhstan – Lăng mộ Khoja Ahmed Yasavi (2003)

(Cinet-DSTG) – Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa của Liên hiệp quốc Unesco đã công nhận Lăng mộ Khoja Ahmed Yasavi của Kazakhstan là Di sản văn hóa thế giới năm 2003.

Lăng mộ Khoja Ahmed Yasavi, Kazakhstan

Lăng mộ Khoja Ahmed Yasavi nằm tại thị trấn Yasi, Turkestan, miền nam Kazakhstan. Đây là một công trình kiến trúc lớn còn khá nguyên vẹn từ thời kỳ Timurid. Một phần kiến trúc của công trình đến nay vẫn chưa được hoàn thành.

Khoji Ahmed Yasawi (1093-1166) là người đứng đầu một trường học đạo Sufi ở thế kỷ XII. Ông vừa là nhà thơ xuất sắc, vừa là nhà triết học và lãnh tụ chính trị. Ông được tôn kính ở khắp khu vực Trung Á và các nước nói tiếng Thổ Nhĩ Kỳ vì công lao phổ biến đạo Sufi. Ông đã sáng tạo và biến Yasi thành một trung tâm khai sáng quan trọng nhất của khu vực vào thời trung cổ. Đến nay lăng mộ của Khoja Ahmed Yasawi trở thành một điểm hành hương quan trọng của người Hồi giáo Kazakhstan và thị trấn Turkestan đã trở thành thánh địa Mecca thứ hai cho người Hồi giáo Trung Á.

Lăng mộ Khoja Ahmed Yasavi được thiết kế theo ý tưởng của Thành Cát Tư Hãn và trở thành khuôn mẫu cho các nhà xây dựng Tây Á khi họ xây các công trình tương tự ở Samarkand và Bukhara. Lăng mộ này được xây dựng trong 16 năm từ năm 1389 – 1405. Mặc dù xây dựng trong một khoảng thời gian dài như vậy nhưng đến nay vẫn còn một phần kiến trúc ở cổng chưa hoàn tất.

Hình ảnh bên ngoài lăng mộ Khoja Ahmed Yasavi tại Kazakhstan..

Quần thể lăng mộ có hình chữ nhật, một chiều 46 m và chiều kia 63 m, gồm 8 phòng chính, 27 phòng nhỏ và 12 hành lang, tất cả nằm trong một tòa nhà và được bố trí thành 2 tầng. Quần thể này được liên kết dọc theo trục tây bắc - đông nam. Theo thứ tự đầu tiên là một cái cổng rất lớn, rồi đến hội trường chính mỗi chiều rộng 18,2m với mái vòm bằng gạch lớn nhất Trung Á có đường kính là 18,2m, đặt ở giữa phòng là một cái vạc đồng sử dụng trong các nghi lễ tôn giáo. Sau nữa là lăng mộ Khoja và một vài cấu trúc phụ trợ như nơi ăn, thư viện, cung điện nhỏ, một nhà thờ Hồi giáo và một cái giếng thiêng. Giữa phòng lăng mộ là chiếc quan tài bằng đá của thánh Sufi. Căn phòng này có một mái vòm kép với những viên ngói trang trí có màu xanh lá cây và vàng. Phía tây nam của mộ là một nhà thờ Hồi giáo nhỏ có dáng chữ nhật với những hốc tường hình chữ A rất sâu. Nhà thờ này được bao phủ bởi một mái vòm nằm trên những khung cuốn. Nguyên liệu chính được dùng để xây là gạch nung, vữa, thạch cao và đất sét. Tuy nhiên sau khi bị hư hại và được trùng tu, lăng mộ này đã được thay thế bằng bê tông và cốt thép. Điểm cao nhất quần thể kiến trúc này là chiếc cổng khổng lồ và mái vòm của hội trường cao 38 m. Ngói có màu xanh ngọc và vàng cùng các họa tiết trang trí trên đỉnh mái vòm. Tường của lăng mộ được trang trí bằng các bức tranh, nhũ đá và thạch cao.

Lăng mộ Khoja Ahmed Yasawi là điển hình kiến trúc lăng mộ tại Kazakhstan, không những vậy công trình này còn ảnh hưởng mạnh mẽ tới phong cách kiến trúc cho những lăng mộ được xây dựng sau tại Kazakhstan và những khu vực lân cận.

Xung quanh lăng mộ là một khu vực khảo cổ của thị trấn Yasi với những ngôi nhà đã bị phá hủy và thay thế vào thế kỷ thứ 19. Chính phủ Khazakhstan đã cho trùng tu, xây dựng lại một số hạng mục phục dựng lại hình ảnh một trung tâm văn hóa, chính trị, tôn giáo…từng tồn tại và phát triển rực rỡ.

Lăng mộ Khoja Ahmed Yasavi được Unesco công nhận là Di sản văn hóa thế giới theo tiêu chí (i),(iii),(iv)

Tiêu chí (i): Lăng mộ Khoja Ahmed Yasavi là một thành tựu kiến trúc xuất sắc của phong cách kiến trúc Timurid. Công trình này góp phần không nhỏ vào sự phát triển của nghệ thuật kiến trúc Hồi Giáo.

Tiêu chi (iii): Lăng mộ Khoja Ahmed Yasavi là minh chứng đặc biệt về sự phát triển văn hóa của khu vực Trung Á và sự phát triển của kỹ thuật xây dựng vào thế kỷ 12-14.

Tiêu chí (iv): Lăng mộ Khoja Ahmed Yasavi là nguyên mẫu cho sự phát triển của một phong cách xây dựng trong giai đoạn Timurid.