Tưng bừng lễ hội đua ngựa ở Siena

Là thành phố cổ nổi tiếng xinh đẹp của nước Ý, Siena quanh năm chẳng bao giờ thiếu những điều hấp dẫn du khách. Thế nhưng phải đến đây vào dịp lễ đua ngựa palio người ta mới thấy được hết cái vốn văn hóa giàu có của thành phố và những nét thú vị đặc trưng chỉ có ở người dân Siena.

.

Bốn ngày và 90 giây

Lễ hội đua ngựa palio được tổ chức hai lần mỗi năm. Lần thứ nhất vào đầu tháng Bảy, lần thứ hai vào giữa tháng Tám.

Lễ hội có nguồn gốc từ thời Trung cổ và mang tính chất tôn giáo nên chịu khá nhiều sự can dự của nhà thờ. Cái hay của palio không chỉ nằm ở vó ngựa mà còn ở những giá trị văn hóa lịch sử chung quanh.

Lịch sử phát triển của lễ hội palio gắn liền với đời sống của những contrada. Siena thời Trung cổ được phân chia thành 17 contrada (tương đương với phường ở Việt Nam).

Mỗi một contrada có tổ chức hành chính như một chính phủ thu nhỏ với hệ thống nhà thờ, viện bảo tàng, nhà văn hóa và hành chính riêng. Vừa cạnh tranh kinh tế, vừa hợp tác chống kẻ thù phương xa, mối quan hệ giữa các contrada theo năm tháng cũng đầy ân oán.

Quảng trường Piazza del Campo trong những ngày lễ hội palio

Theo luật, chỉ có 10 contrada được phép tham dự một cuộc đua ngựa. Thế nên tất cả các contrada phải đi bắt thăm, những contrada bị loại đành đóng vai khán giả xem mười phường kia thi đấu với nhau.

Lễ hội palio là một sự kiện lớn và phức tạp. Nếu tính riêng phần đua ngựa thì palio chỉ kéo dài vỏn vẹn 90 giây. Tuy nhiên những thủ tục từ lúc bắt thăm cho đến công đoạn luyện tập chuẩn bị của các phường, rồi thì các nghi lễ biểu diễn đậm chất Thiên Chúa giáo… khiến lễ hội kéo dài đến bốn ngày!

Quá trình chuẩn bị cho cuộc đua cũng thú vị và thu hút nhiều người tham dự không kém gì thời điểm xảy ra cuộc đua. Mỗi ngày, ngựa được luyện tập hai lần vào buổi sáng và buổi chiều.

Cứ mỗi một lần ngựa được đưa ra quảng trường trung tâm Piazza del Campo để tập dượt là lại có một biển người của khu phố đó tháp tùng và chăm nom.

Piazza del Campo là trái tim của Siena, nhìn từ trên xuống, quảng trường rất đẹp với cấu trúc hình vỏ sò và được bao quanh bởi những tòa nhà xây bằng gạch nung đỏ xen lẫn những họa tiết trang trí bằng đá cẩm thạch.

Trong những ngày này, Piazza del Campo được rải một lớp cát mỏng để trở thành trường đua ngựa dài khoảng 400 mét.

Người và ngựa trong buổi lễ cầu may ở nhà thờ trước giờ thi đấu

Ân oán giữa các contrada

Vào buổi tối trước ngày đua chính thức, tất cả thành viên của một contrada cùng tổ chức tiệc để thể hiện tình đoàn kết. Buổi tối này cũng là thời điểm diễn ra những “mánh khóe” chính trị giữa các contrada nhằm giành lấy chiến thắng.

Chiến thắng đua ngựa đồng nghĩa với chiến thắng về danh dự trước đối thủ. Tất nhiên, có những contrada thù địch nhau thì cũng có những contrada giữ hòa khí với nhau và cũng có những ông thuộc dạng ba phải. Buổi tối cuối cùng đó là cơ hội để các contrada bí mật tạo ra những liên minh chống lại đối phương.

Có thể nói người dân thành Siena coi lễ hội đua ngựa palio là một tôn giáo, một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần. Vì thế, họ quyên góp rất nhiều tiền để mua ngựa tốt, tuyển mộ tay đua xịn, chi trả những khóa huấn luyện cấp cao… Thậm chí, họ còn sẵn sàng đầu tư tiền vào khu phố contrada đồng minh, mục đích cuối cùng là để hạ gục những contrada không đội trời chung.

Phút nghẹt thở trên đường đua

Vào lúc 3 giờ chiều trước buổi đua chính thức, ngựa và tay đua ở mỗi contrada đến nhà thờ của mình để dự lễ cầu may dưới sự làm phép của linh mục. Sau khi cầu nguyện xong, ngựa được trang trí rất sặc sỡ nhằm phục vụ cho cuộc diễu hành ngay sau đó.

Đây cũng là thời điểm mà mỗi contrada tự trang bị cho mình một đội quân biểu diễn xiếc, múa cờ, dàn nhạc và những tay trống. Họ xuất phát từ địa bàn của mình, sau đó đi diễu hành qua tất cả những địa danh quan trọng nhất của Siena.

Mỗi contrada tự chọn cho mình một biểu tượng làm phù hiệu, thường là một con vật quen thuộc như đại bàng, ốc sên, báo, rùa, nhím, ngỗng… Du khách có thể dễ dàng nhận ra những biểu tượng này tại các con phố qua biển chỉ đường hay trên cờ treo.

Một contrada trong tiết mục diễu hành quanh thành phố

Đúng 5 giờ chiều, cuộc diễu hành đầy màu sắc mà tiếng Ý gọi là corteo storico bắt đầu với sự tham dự của tất cả các khu phố cùng một lúc. Tất cả các khán giả ở đây đều có mặt từ nhiều giờ trước đó.

Để có được một chỗ ngồi được dựng tạm thời dành cho sự kiện này, du khách sẽ phải móc hầu bao đến 400 euro và những vị trí tốt nhất luôn được đặt từ trước đó hàng tháng trời. Không chỉ thế, chỗ đứng tại các ban công của những tòa nhà nhìn ra quảng trường cũng được bán hết từ sớm.

Buổi diễu hành bắt đầu với toán quân cảnh sát kỵ binh carabinieri. Trong tiếng vỗ tay hưởng ứng của biển người, đội trưởng bất ngờ rút kiếm ra rồi phi ngựa lao nhanh về phía trước, mô phỏng hình tượng một đoàn quân đang tiến đánh chém giết quân thù.

Sau tiết mục binh đoàn kỵ sĩ là tiết mục diễu hành của các contrada kéo dài tầm hai tiếng.

Những khoảnh khắc nghẹt thở

Và cuối cùng, đỉnh điểm của lễ hội đã đến: Đó là 90 giây đua ngựa vòng quanh Piazza del Campo với ba vòng đua tất cả. Điểm xuất phát được đánh dấu bởi hai dải dây thừng.

Trọng tài sẽ kiểm tra kỹ lưỡng xem mười chú ngựa đua có đứng đúng vị trí theo sắp xếp hay không. Trong trường hợp có một tay đua nào không đứng đúng vị trí, sẽ có một tiếng súng phát lên, yêu cầu anh ta trở về đúng vị trí được chỉ định.

Các ban công đông nghẹt khán giả

Vì có sự kình địch giữa các khu phố contrada nên một số tay đua cố tình gây lộn xộn với mục đích chơi đòn cân não, gây ức chế lên đối phương. Đó là lý do vì sao họ cố tình đứng sai vị trí, khiến cho công đoạn ổn định vị trí đua đôi khi mất rất nhiều thời gian.

Ngoài ra, việc “câu giờ” sẽ làm cho các chú ngựa phải đứng lâu và sẽ bị chảy mồ hôi. Việc ngựa chảy mồ hôi sẽ làm cho các tay đua đối phương khó điều khiển ngựa hơn vì các tay đua của palio không sử dụng yên ngựa mà cưỡi trực tiếp trên lưng con vật.

Khi hai dải dây thừng được hạ xuống thì cũng là lúc 90 giây “tàn sát lẫn nhau” bắt đầu. Các tay đua không mặc trang phục bảo hộ cũng chẳng có yên cương.
Người xem có thể bám sát vành đai rào bảo vệ để nhìn cận cảnh các chú ngựa đang phi cắt ngang qua mặt họ. Nguy hiểm hơn, đường đua vòng quanh quảng trường Piazza del Campo chỉ dài 400 mét với những chỗ uốn khúc cực kỳ hẹp nên nguy cơ cả người và ngựa lao thẳng vào khán giả, hoặc bị mất quán tính ngã ngựa là rất lớn.
Thêm vào đó, các tay đua cũng được phép dùng roi quất ngựa để quật vào đối thủ nhằm triệt hạ lẫn nhau. Khán giả nào tinh ý sẽ thấy những thủ thuật liên minh giữa một số tay đua.
Những tay đua nào là “đồng minh” của nhau thì sẽ giúp bạn mình bằng cách dùng ngựa cản đường hoặc là dùng roi quật vào đội đối thủ để giành đường cho đồng minh tiến lên trên.
Cuối cùng, ngựa của contrada nào cán đích đầu tiên thì contrada đó giành thắng lợi. Trong trường hợp người đua ngựa bị ngã, con ngựa không người cưỡi cán đích đầu tiên vẫn được tính là kẻ chiến thắng.

Những cổ động viên xinh đẹp và nồng nhiệt của nước Ý

Dù nổi tiếng lâu đời là thế nhưng palio không được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể bởi mức độ sát thương người và ngựa của nó. Dù vậy, bao năm qua người Siena vẫn kiên quyết không sửa đổi luật chơi cho an toàn hơn. Có lẽ, với người Ý, sự nguy hiểm đôi khi là chất kích thích khiến cuộc sống thêm hấp dẫn.

NGUYỄN VĂN THÁI/DNSGCT