Tôi đã phải đưa tay bịt mồm để khỏi kêu lên vì kinh ngạc: Bảng dự báo thời tiết ở Varadero được in trên một nửa miếng giấy cỡ A4 bị xé góc nham nhở đặt bên cạnh tấm bảng thông báo giờ check in và check out.

Lời tòa soạn:

Không đến mức bí hiểm như Triều Tiên nhưng lệnh cấm vận dai dẳng suốt hàng chục năm qua đã khiến Cuba vẫn là một vùng đất còn khá lạ lẫm đối với khá nhiều người dân trên thế giới.

Dưới đây sẽ là một thiên ký sự dài 3 kỳ mang theo những cảm nhận khá chân thực về một đất nước Cuba “lạ mà quen” dưới con mắt của một người Việt sau chuyến du lịch đến Cuba của anh. Lạ là bởi có những thứ ở Cuba đến nay nhiều người vẫn không biết nhưng “quen” là bởi nhiều thứ đang diễn ra ở Cuba giống y như những gì đã từng xảy ra ở Việt Nam cách đây 20-30 năm.

Được sự đồng ý của tác giả, Infonet xin phép đăng lại ký sự này nhằm giúp độc giả trong nước phần nào hình dung được những gì đang xảy ra ở đất nước cách chúng ta đúng nửa vòng trái đất.

----------------------------------------

Máy bay hạ cánh xuống phi trường quốc tế Varadero vào lúc 2 giờ sáng giờ địa phương. Varadero là một địa danh du lịch nổi tiếng ở Cuba cách thủ đô La Habana khoảng gần 150 km - tương đương từ Vũng Tàu về TP.HCM.

Tác giả (người bên phải) trước quầy làm thủ tục nhập cảnh ở sân bay Varadero.

Ấn tượng đầu tiên khi đặt chân lên Cuba là hành khách đi thẳng vào sảnh đến (Arrive) qua một đường ống áp sát cửa máy bay. Trong trí tưởng tượng của tôi thì Cuba nghèo và lạc hậu lắm, chắc hành khách sẽ phải đi bộ lếch thếch xách hành lý từ máy bay xuống băng qua đường băng để đi vào hoặc sang hơn thì được xe bus chở đi. Hóa ra Varadero còn “hiện đại” hơn phi trường Long Beach (Mỹ) mà tôi hay đi.

Ấn tượng đầu tiên qua đi, khi nơi làm thủ tục nhập cảnh thì lại có vẻ cũ kỹ, nhếch nhác như phi trường Tân Sơn Nhất ở Việt Nam vào đầu những năm 90. Các bục làm thủ tục nhập cảnh nằm sát nhau được che chắn kín mít bởi thứ ván ép có vẻ rẻ tiền, hành khách đứng xếp hàng không thể nhìn thấy được những sĩ quan biên phòng (Immigration Officer) ngồi bên trong.

Kiểm tra visa và hộ chiếu của tôi là một cô sĩ quan da đen to béo. Biết tôi đến từ Mỹ, cô hỏi vặn vẹo bằng tiếng Anh rất chuẩn đại khái: Đã từng ở Mỹ bao lâu? Làm gì ở Mỹ? Hình như không hài lòng với câu trả lời của tôi nên cô với tay lấy điện thoại nội bộ gọi đi đâu đó, vừa cúi xuống nhìn vào hộ chiếu của tôi vừa ngước lên nhìn tôi vừa nói lau láu bằng thứ tiếng Tây Ban Nha mà tôi không thể nào hiểu nổi.

Sau khi bỏ điện thoại xuống cô ấy lại lặp lại những câu hỏi cũ và tôi đã không giữ được bình tĩnh nên đáp trả lại: "Tôi làm gì ở Mỹ đâu có liên quan gì đến cô?". Cô sĩ quan nhìn tôi có vẻ ngạc nhiên rồi đột nhiên hỏi về bảo hiểm y tế! Tôi trả lời là đã mua rồi và được yêu cầu đưa cho cô ấy xem. Tôi liền rút điện thoại ra tính vào email đưa cho cô ấy xem thư xác nhận (Insurance Confirmation) mà hãng bảo hiểm đã gửi cho tôi. Nhưng số điện thoại ở Mỹ của tôi không roaming được ở đây nên không có sóng Internet. Khi không thể vào email tôi đã thoáng hốt hoảng: "Ôi, mình đang lạc vào xứ sở nào thế này?". Tôi ấp úng giải thích là đã mua rồi nhưng do không có internet nên tôi không thể đưa cho cô xem.

Cô sĩ quan khoát tay chỉ ngược lại phía sau bảo tôi đi mua bảo hiểm rồi quay lại. Bối rối quay lui thì đã có một người địa phương đứng chờ sẵn và dẫn đến bàn bán bảo hiểm nơi có một số hành khách đang đứng lố nhố vây quanh. Bực mình tôi hơi lớn tiếng: "Tôi đã mua bảo hiểm rồi khi mua tour đến đây, sao lại bắt tôi mua nữa?". Cô gái Cuba ngồi ở bàn bán bảo hiểm ngước lên nhìn tôi và từ tốn trả lời: "Anh mua rồi thì có thể đi, không phải mua bảo hiểm thêm lần nữa!" Thái độ nhã nhặn, lịch sự của cô gái làm tôi vừa ngạc nhiên, vừa tự xấu hổ bởi sự nóng nảy của mình.

Chiếc vòng thay giấy thông hành cho du khách tại Cuba. Vòng được bấm nút, không thể mở ra được ngoại trừ cắt nó đi.

Rút kinh nghiệm tôi không quay lại nơi vừa bị từ chối mà đi sang một quầy khác để làm thủ tục nhập cảnh. Lại một cô sỹ quan xuất nhập cảnh nữa. Cô sĩ quan lại hỏi tôi những câu hỏi giống hệt như cô đầu tiên hỏi: ở Mỹ bao lâu? Làm gì? và rồi lại nhấc điện thoại lên gọi đi đâu đó. Tôi đã hoang mang khi nghĩ mình phải quay lại Canada thì may mắn sao khi gọi điện xong cô sĩ quan nở một nụ cười đóng dấu vào tờ visa và xé đôi đưa lại cho tôi một nửa kèm câu chúc: "Welcome to Cuba! Have nice time" (Chào mừng đến Cuba! Chúc có những thời gian vui vẻ).

Nỗi mừng rỡ không kéo dài được lâu khi tới hải quan (Custom Clearance) tôi lại bị kiểm tra rất kỹ. Ba lô mang theo sau khi đã bị bỏ vô máy soi đi, soi lại thì lại bị yêu cầu bỏ hết đồ đạc ra. Nhân viên hải quan cầm cục sạc pin điện thoại, dây cáp nối điện thoại của tôi cùng cục pin dự trữ chuyền tay nhau săm soi và bỏ riêng vào một khay cho vô máy soi riêng. Sau đó họ hỏi tôi dùng những thứ này để làm gì và tôi buộc phải cắm pin dự trữ vô điện thoại qua dây charge rồi chỉ tín hiệu pin đang nạp trên màn hình điện thoại cho họ xem.

Quá nhiều “thủ tục” nên tôi gần như là hành khách cuối cùng trong chuyến bay được nhập cảnh vào Cuba hôm đó. Thật sự tôi có cảm giác hơi khó chịu khi mình được "đón tiếp chu đáo" đến như vậy.

Về đến khách sạn đã trễ nên tôi lăn ra ngủ. Sáng ra lục tung cả phòng để tìm cuốn hướng dẫn các dịch vụ của khách sạn mà không thấy, tôi đành phải đi xuống quầy lễ tân (Reception) để hỏi số điện thoại của một khách sạn 5 sao khác cũng ở trong vùng Varadero này. Cô lễ tân lôi ra một cuốn sổ dày cộp cong mép, sờn gáy chi chít những dòng chữ viết tay bằng đủ thứ loại màu mực, gạch xóa lung tung và lật từng trang để tìm. Trong lúc cô lễ tân đang lúi húi dùng ngón tay dò từng chữ thì tôi đảo mắt nhìn quanh quan sát và suýt nữa phải đưa tay bịt mồm để khỏi kêu lên vì kinh ngạc: bảng dự báo thời tiết trong tuần ở Varadero được in trên một nửa miếng giấy cỡ A4 bị xé góc nham nhở đặt bên cạnh tấm bảng thông báo giờ check in và check out.

Khách sạn 4 sao mà trong sảnh reception không một màn hình dự báo thời tiết, không một bản đồ địa phương, hoàn toàn không có một cuốn sách hướng dẫn du lịch nào hết... Không có gì!!!

Bảng dự báo thời tiết của khách sạn 4 sao.

Khi được cô lễ tân đưa cho một mảnh giấy có ghi nghệch ngoạc thông tin của khách sạn 5 sao mà tôi cần, tôi ra bục điện thoại đặt trong sảnh lễ tân và quay số hoài nhưng không ai trả lời nên đành gọi thẳng vào số di động Nga roaming của người bạn từ Moscow sang đang ở đó. Vội vàng cho anh bạn địa chỉ nơi tôi ở rồi cúp máy rồi quay lại reception để trả tiền. Tôi không tin vào tai mình khi nghe cô lễ tân báo giá 20 CUC (đồng tiền chuyển đổi Cuba -Cuban Convertible Peso) tức khoảng 25 USD cho khoảng 3 phút điện thoại.

“Rẻ” hơn điện thoại một chút là internet. Tôi mua card 10 CUC (khoảng gần 13USD) cho 1 giờ đồng hồ sử dụng phòng Internet Service của khách sạn. Nhưng khi vào phòng internet thì 3 chiếc máy tính hiệu Dell thì chỉ có 2 cái sử dụng được. Internet dùng dial up nên chậm hơn rùa bò. Đang quen dùng Wifi, 3G, 4G... tôi gần như nổi quạu khi mở hoài không được một website chứ đừng nói gì vào Facebook hay Youtube. Trong 1 tiếng đồng hồ mà tôi chỉ kịp check được một số email, một số new email khác nhìn thấy trong inbox nhưng không mở ra nổi... Kìm mình lắm để không đập tay lên bàn phím bởi sự giận dữ và bất lực.

Tôi lảo đảo bước ra khỏi phòng internet với tâm trạng bị shock. Trên đường quay về phòng tôi kịp nhận ra chiếc lồng thủy tinh bao quanh thang máy bị vỡ lỗ chỗ, trên trần hành lang khách sạn mang danh 4 sao đọng nước tụ thành từng giọt có thể rơi xuống bất cứ lúc nào, những cánh cửa phòng được sơn cẩu thả như trong những ký túc xá sinh viên bên Nga. Bathroom trong phòng thì không có tấm chắn bồn tắm, mỗi khi tắm thì nước bắn tung tóe ướt đẫm sàn... Nói chung nhìn quanh đâu cũng thấy... tiêu cực, cái nhìn của tôi với Cuba cực kỳ u ám khác hẳn với những cảm xúc khi còn ngồi trên máy bay.

Quầy Lễ tân của Khách sạn.

Than thở những suy nghĩ của mình với người bạn đi cùng thì bạn ấy xoe tròn mắt: "Vậy anh muốn gì khi đi Cuba? Có phải anh muốn quay về với quá khứ, thử nghiệm lại những cảm xúc xa xưa của thời khốn khó không? Anh nên nhớ Cuba bị cấm vận mấy chục năm rồi, được như vầy là họ cố gắng lắm rồi đấy!". Rồi anh bạn bồi thêm: "Anh quên đi những Wifi hay iCloud hoặc đám mây đi nhé! Đến đây là để sống với thiên nhiên, xa lánh xã hội hiện đại bên ngoài. Em thấy anh đang bị “sốc văn hóa” (culture shock) đấy. Nhưng em tin anh sẽ có cái nhìn khác về Cuba và sẽ theo chiều hướng tích cực hơn".

Nói thêm là người bạn đi cùng tôi mang hộ chiếu của 3 nước: Việt Nam, Mỹ, Canada và đến Cuba lần này là lần thứ 6.

Cuốn sổ danh bạ "Những trang vàng" của cô lễ tân.

La Habana với những chiếc xe hơi Mỹ đời những năm 50 của thế kỷ trước.

Một Ký túc xá sinh viên.

Ngõ nhỏ vào một khu tập thể ở La Habana.

Ở Cuba, những chiếc xe hơi như thế này vẫn chạy tốt.

Thiên đường và Trần thế

Ở đây không có cảnh mọi người cắm mặt vào màn hình smartphone, không Skype, Viber... Chỉ có nắng vàng, biển xanh, cát trắng, điệu Flamenco du dương, điệu Salsa bốc lửa, rượu bia như suối và những cuộc vui kéo dài vô tận.

Varadero là một dải đất hẹp vươn dài ra biển, nơi mà san sát những khách sạn, resort... chỉ dành riêng cho người nước ngoài. Người bản xứ ở đây rất ít, ngoại trừ những người phục vụ trong lĩnh vực du lịch.

Cảnh thơ mộng ở resort.

Thu nhập chính của Cuba là dựa vào du lịch vậy nên lĩnh vực này được đầu tư rất nhiều. Trong lúc người dân Cuba vẫn còn phải "thắt lưng buộc bụng" thì các du khách ngoại quốc được phục vụ như những ông hoàng, đúng nghĩa “khách hàng là Thượng đế”.

Những khách sạn, resort ở đây là những khu vực hoàn toàn khép kín, khách từ khách sạn này qua khách sạn khác đều bị kiểm tra rất nghiêm ngặt còn người bản xứ thì hoàn toàn không được phép đến gần ngoại trừ những người làm việc ở đó. Nếu bỏ qua những sự nghèo nàn về trang trí nội thất cùng sự lạc hậu về các phương tiện liên lạc như điện thoại, internet... thì những dịch vụ còn lại của khách sạn có thể nói là tuyệt vời.

Với từ 500 đến 800 USD tùy từng thời điểm bạn có thể mua một tour du lịch từ Canada đi Cuba khoảng một tuần bao gồm vé máy bay hai chiều, khách sạn 4-5 sao bao trọn gói mọi dịch vụ.

Thủ tục đăng ký cực kỳ đơn giản, chỉ cần đặt tour trực tuyến điền thông tin cơ bản là tên họ, số thẻ tín dụng (credit card) mà thôi chứ không cần khai ngày sinh, quốc tịch, số hộ chiếu. Thậm chí không có cả Voucher nữa, khi ra sân bay check in thì đưa mã số xác nhận đặt tour ra rồi lấy thẻ lên máy bay. Lúc đến Cuba cũng chỉ cần nói tên khách sạn là được đưa lên xe bus chở về đến nơi.

Visa được cấp trên máy bay, du khách tự điền thông tin vào, rất sơ sài : Họ tên, ngày sinh, số hộ chiếu, quốc tịch (ai lỡ điền sai muốn lấy form Visa khác thì phải trả thêm 20 CAD). Có lẽ vì giá rẻ như vậy nên các chuyến bay từ Canada sang Cuba luôn đầy ắp hành khách bất cứ vào thời điểm nào.

Cứ hình dung xem khi đang phải vật lộn với băng tuyết thì chỉ vài giờ đồng hồ sau được nằm dài trên bãi biển sưởi nắng với ly cocktail thì còn gì tuyệt vời bằng?

Bãi biển đầy du khách nằm phơi nắng.

Điều khá thú vị ở Cuba là khách sạn phục vụ ăn uống 24 giờ trong ngày. Điều đó có nghĩa là bạn có thể ăn và uống bất cứ lúc nào trong ngày dù đó là 3 giờ chiều, 2 giờ đêm hay 5 giờ sáng. Ba bữa chính sáng, trưa, tối theo hình thức buffet, ê hề đồ ăn đủ thứ từ tôm hùm, cá hồi, thịt thỏ đến mỳ Ý, salad Nga, thịt cừu nướng kiểu Thổ Nhĩ Kỳ...

Nếu đói bụng mà không đúng giờ ăn 3 bữa chính thì cứ việc chạy xuống bất cứ quán bar nào cũng được phục vụ dù thực đơn nghèo nàn hơn, chỉ là steak hoặc hambuger. Còn uống thì… bét nhè. Các quán bar phục vụ 24/24 không ngưng nghỉ một phút nào. Ở đó bạn có thể uống bất kỳ loại nào với số lượng không hạn chế từ cà phê Capuchino, nước hoa quả... đến các loại đồ uống có cồn như bia, cocktail, rhum, vodka...

Nếu không muốn ngồi bar ồn ào bạn có thể mang những bình, ly, vại... của mình xuống bar yêu cầu người phục vụ rót đồ uống vào rồi mang đi bất cứ nơi nào bạn muốn. Thậm chí bạn có thể nằm dài ở bãi biển rồi gọi người phục vụ mang đồ uống đến.

Cứ thử hình dung: nằm ngắm hoàng hôn với ly cocktail Mojito huyền thoại (gồm Rhum, chanh, soda, bạc hà...) trên tay nghe sóng biển Caribe vỗ rì rào...

Thiên đường là đây chứ còn phải tìm đâu xa xôi nữa?

Bãi biển Cuba rất đẹp, cát trắng mịn như pha lê, nước biển trong vắt chia nhiều màu khác nhau: xanh lợt, xanh đậm... Trên bãi biển du khách nằm phơi nắng hoặc đánh bóng chuyền, học uốn hông, lắc mông học nhảy salsa theo sự chỉ dẫn của những người hướng dẫn địa phương nói rành rõi luôn mấy thứ ngoại ngữ Anh, Nga, Tây Ban Nha...

Dưới nước người người bơi lội, lướt ván, đu diều (parasail), nhảy múa (cũng học salsa luôn), những cánh buồm Kayak sặc sỡ dập dờn trên sóng biển... Tất cả biển trời hòa làm một thành một bức tranh đẹp đến không thực.

Buổi tối các ban nhạc chơi đủ loại từ blue đến Pop, Rock... dân tình uống biêng biêng dìu nhau ra sàn lả lướt theo giai điệu Flamenco hoặc Chachacha... Giới trẻ hơn thì kéo nhau vô Discotheque vừa cầm bia rượu tu vừa nhảy nhót trong tiếng nhạc đập đinh tai giữa ánh đèn màu chấp chới...

Học Salsa trên bãi biển.

Du khách đến Cuba từ tứ xứ: Nga, Châu Âu, Mỹ... nhưng nhiều nhất là Canada. Chuyến bay của tôi hầu hết là người Canada. Họ bắt đầu uống rượu từ trên máy bay và khi lên xe bus ở Cuba lại mua uống tiếp. Tôi hơi thoáng ngạc nhiên vì cứ nghĩ chỉ dân Nga mới uống nhiều thôi chứ dân Bắc Mỹ rất nghiêm túc, đạo mạo. Nhưng hình như tôi đã lầm!

Dân Nga kiểu "trưởng giả học làm sang thì" xài tiền rất bạo. Anh bạn tôi người Nga bay từ Moscow qua Varadero, đi vé Business class, ở khách sạn 5 sao cho 2 tuần mất 10 ngàn USD.

Nói chung sang đến Cuba du khách dường như thoát ra khỏi được cuộc sống quay cuồng nơi mà con người phải gồng mình lên để chạy theo cho kịp nhịp sống hiện đại với bao nỗi lo toan cơm áo, gạo tiền cũng như tiếp thu những sự thay đổi chóng mặt của các vật dụng điện tử như điện thoại, tablet hay quần áo...

Ở đây không có cảnh mọi người cắm mặt vào màn hình smartphone, không có Skype, Viber hay iCloud... Tất cả đã bỏ lại đằng sau lưng! Chỉ có nắng vàng, biển xanh, cát trắng, điệu nhạc Flamenco du dương, điệu nhảy Salsa bốc lửa, chỉ có rượu bia như suối và những cuộc vui kéo dài tưởng như vô tận khi ranh giới giữa ngày và đêm tưởng như không còn tồn tại...

Thế nhưng "thiên đường" chỉ gói gọn trong khuôn viên của khách sạn, resort mà du khách đang ở mà thôi, nơi mà mọi thứ đều thừa mứa, đều miễn phí (tức bạn không phải trả thêm bất cứ khoản tiền nào hết kể cả cho rượu bia hay các dịch vụ vui chơi, thể thao… khác). Còn nếu bạn muốn khám phá cuộc sống thật của đất nước Cuba ư? Bạn chỉ cần bước ra khỏi khu resort dành cho người nước ngoài.

“Thế giới thật” là một cuộc sống hoàn toàn khác với "thiên đường" mà bạn mới từ đó ra chỉ cách mấy bước chân. Và cái giá cho sự khám phá đó hoàn toàn không rẻ cho du khách ngoại quốc.

Học Salsa dưới biển.

Rượu bia ê hề miễn phí, uống cho đến khi nào gục thì thôi.

Đồ ăn đầy rẫy trong khách sạn.

Một lần bước ra “trần thế”

Thuê một chiếc xe tay ga hiệu SYM của Đài Loan với giá 30 CUC (khoảng 38 USD) một ngày, tôi bắt đầu lang thang từ Varadero xuyên qua thủ phủ Mantazas để đến Thủ đô La Habana cách khu resort khoảng 150 km.

Một góc phố yên tĩnh của La Habana.

Cảm tưởng đầu tiên khi ra khỏi khu resort chỉ dành riêng cho người nước ngoài là đường xá Cuba rất tốt, ngoài sự tưởng tượng của tôi về một đất nước bị coi là nghèo nàn bởi chính sách khép kín của nhà cầm quyền cũng như chính sách phong tỏa của Mỹ.

Những con đường thênh thang không ổ gà uốn quanh ôm lấy bờ biển rồi vươn dài xuyên qua những khu dân cư sặc sỡ bởi màu sơn khác nhau của những ngôi nhà. Tốc độ được phép chạy tối đa ở đây 100 km/giờ. Số lượng xe lưu thông trên đường không nhiều lắm, chủ yếu là xe hơi, bus, thi thoảng có những chiếc xe ngựa gõ móng lóc cóc trên đường như dưới vùng miền Tây Việt Nam.

Xe hơi cá nhân chủ yếu là xe Mỹ ở khoảng thập niên 50 trở về trước, xe Lada Nga (thứ mà ngay cả ở Nga lúc này còn ít người dùng), Fiat của Ý, Renault của Pháp, xe Huyndai, Kia của Hàn Quốc... Thi thoảng cũng bắt gặp những chiếc BMW hoặc Mercedes đời mới phóng vù qua. Xe máy (scooter) và xe đạp rất hiếm thấy, chủ yếu là do dân du lịch và dân thể thao sử dụng chứ không phải là phương tiện giao thông chính.

Chính vì vậy mà đường phố ở Cuba rất sạch sẽ, trật tự, ngăn nắp... không có cảnh hỗn loạn giao thông xe máy chen với xe hơi như ở Việt Nam hoặc ở các nước đang phát triển khác.

Xe ngựa ở Cuba.

Thủ đô La Habana từ xa nhìn vào tráng lệ và cổ kính không khác gì những thành phố bên Mỹ và châu Âu. Và khác với sự hình dung trong tôi là Cuba nhiều cây cọ thì trên trên đường tôi qua rất nhiều cây bàng phơi lá đỏ rất lãng mạn làm tôi chợt nhớ đến hình ảnh miền Bắc Việt Nam.

Tôi ghé lại một cửa hàng ven đường gần thủ phủ Mantazas để xem có gì hay. Một số người dân bản xứ đứng túm tụm trước một quầy hàng được chắn bằng những song sắt. Tôi cũng đứng cùng họ và mua một chai bia Cuba hiệu Crystal mát lạnh với giá 1 CUC (khoảng 1,25 USD). Bia rất ngon, thậm chí theo tôi còn ngon hơn cả Heineken quá quen thuộc đến nhàm chán. Nhìn tôi nốc bia những người Cuba mỉm cười thân thiện và giơ ngón tay trỏ lên với ý muốn nói là “OK”.

Khi tôi đang tò mò ngắm nghía một chiếc xe hơi không rõ thương hiệu cũng như năm sản xuất thì người chủ xe đi tới và đưa cho tôi chìa khóa rồi lấy tay làm động tác vặn vặn. Tôi hiểu ông ấy cho phép tôi thử lái xe nên gật đầu cười thay lời cám ơn rồi chui vô xe.

Nội thất xe trần trụi, ghế rách nát lòi cả lò xo kim loại, bảng báo hiệu các thông số kỹ thuật của xe vỡ nát, dây điện nối chằng chịt... Vậy mà đút chìa khóa vào vặn máy vẫn nổ tuy tiếng phành phạch như cánh quạt máy bay trực thăng quay. Vừa thích thú vừa hơi sờ sợ, tôi sang số, đạp ga và… xe chạy!

Ngập ngừng và thận trọng tôi lái xe chạy ra đường rồi từ từ nhấn hết ga. Gió rít phần phật bên tai, vừa giữ vô lăng tôi vừa phấn khích gào lên: "Guantanamera ...". Tuy nhiên không dám mạo hiểm nên tôi chỉ chạy lòng vòng một chút rồi quay lại và thấy cả đám người đứng lố nhố chờ giơ tay chỉ về phía xe tôi đang tới. Dân Cuba dễ tin thật, sẵn lòng giao xe cho một người lạ không biết gốc tích.

Chiếc xe ô tô tác giả đã chạy thử.

Khi xe dừng lại, ông chủ xe chạy tới mở cửa xe cho tôi và đập đập tay vào vai tôi rồi chỉ vào vô lăng, nháy nháy mắt. Tôi giơ hai ngón tay hình chữ V lên và dang tay ôm lấy ông ấy, cả hai vỗ tay vào lưng nhau và ngoác miệng cười rất sảng khoái. Đám đông đứng quanh cũng cười và giơ ngón tay trỏ lên. Từ giây phút đó tôi bắt đầu có sự cảm tình đặc biệt đối với dân Cuba khác hẳn với cảm giác bực bội khi mới tới đất nước này.

Tôi lục ba lô lấy ra một số thanh kẹo cao su luôn mang theo người và phân phát cho mọi người xung quanh. Họ nhoẻn miệng cười thay lời cám ơn và săm soi những dòng chữ tìm xem được sản xuất tại đâu. Tôi tặng thêm người chủ xe một tờ 2 USD mới cứng, ông cầm đưa lên về phía mặt trời ngắm nghía rồi hồn nhiên hôn tờ tiền màu xanh và mỉm cười mãn nguyện.

Trong lúc tôi đang quây quần với những người bản xứ thì một cô gái da đen tiến lại và đề nghị với tôi bằng thứ tiếng Anh khá chuẩn: "Anh có thể cho tôi chạy chiếc xe máy này được không?" Tôi quay sang hỏi người bạn đi cùng thì nhận được cái lắc đầu vì sợ cô ấy… chạy luôn. Thuyết phục người bạn là người ta còn dám giao cho mình gia tài khổng lồ là cả chiếc xe hơi trong khi đây chỉ là chiếc xe máy thì người bạn vẫn ngần ngại sợ cô gái không biết đi làm hư chiếc xe thuê. Tôi đành bảo: “Để anh lo vụ này cho".

Tôi giao chiếc scooter cho cô gái còn tôi ngồi sau để hướng dẫn. Cô gái bật khóa khởi động và phóng xe loạng choạng ra đường. Cô vặn tay ga hết cỡ, không chịu đi bên lề phải mà phóng nghênh ngang giữa đường, vừa chạy vừa phấn khích hét lên bằng tiếng Tây Ban Nha mà tôi chỉ nghe được mấy từ "A,a,a...". Tôi ngồi sau một tay ôm cứng hông cô gái, bụng nghĩ thầm "Ngã, ngã này…!" nên hai chân giơ ra trong tư thế chuẩn bị chống nếu xe ngã, tay đập lên vai cô gái và hét: "Slow down, please!" (Chậm lại đi!).

Khi cô gái vòng quay trở lại điểm xuất phát tôi phải nhoài người lên giơ tay bóp phanh bởi thấy xe hoàn toàn không có ý định giảm tốc độ. Cô xuống xe và líu ríu nói gì với đám bạn và một cô khác lại tiến tới đề nghị được thử. Và tôi lại phải làm người hướng dẫn bất đắc dĩ tiếp. Tất cả lại lặp lại như cũ, tức xe loạng choạng phóng hết ga, tiếng kêu phấn khích "A,a,a..." và màn nhoài người ra trước bóp phanh tay. Tự nhiên trong tôi trỗi dậy sự thương cảm và chút xót xa cho dân Cuba trước sự thích thú hồn nhiên của các cô gái có lẽ lần đầu đi xe máy kia.

Hai em bé học sinh Cuba.

Thật sự mà nói trước khi tới Cuba tôi cứ hình dung về người dân Cuba có lẽ mang vẻ nhếch nhác, đói nghèo của dân Việt Nam thời những năm 70-80 hay vẻ mặt khắc khổ, thiếu thốn của dân Liên Xô đầu những năm 90. Nhưng khi tiếp xúc với dân Cuba thì tôi đi hết từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác. Người Cuba ăn mặc rất đẹp, chỉn chu khi ra đường chứ không có vẻ rách rưới hay luộm thuộm của sự thiếu thốn. Khuôn mặt của người Cuba cũng luôn rạng rỡ, ít thấy sự ưu phiền. Có lẽ do dòng máu Caribe chạy trong huyết quản dân Cuba sống rất vô tư, thích âm nhạc và lễ hội.

Cuộc sống ở Cuba chậm nhưng lại rất sôi động. Ngoài đường phố thi thoảng lại thấy những ông già ngồi thổi kèn, những chàng trai ngồi chơi guitar và quanh họ là một đám đông đứng lắc mông, uốn người nhún nhảy theo giai điệu nhạc. Sự thiếu thốn về vật chất dường như không ảnh hưởng nhiều lắm đến cuộc sống tinh thần của họ hoặc họ đã cam chịu như vậy nên cảm thấy là bình thường.

Điều mà tôi khâm phục và đánh giá cao về tính cách người dân Cuba là sự cởi mở và trung thực của họ. Một lần tôi nằm trên bãi biển thì thấy một số người bán hàng rong đi qua. Tôi gọi một người lại và hỏi mua mấy món đồ lưu niệm, nhưng sực nhớ không mang theo tiền nên nói sẽ mua sau. Tuy nhiên người bán hàng nói tôi cứ cầm lấy rồi cho biết khi nào ông ấy có thể quay lại để nhận tiền. Theo tôi về khách sạn nhận tiền thì không được vì người Cuba không được phép vào nơi lưu trú của người nước ngoài nên để “làm tin”, tôi nói tên khách sạn và số phòng nhưng người bán hàng xua tay bảo không cần, tôi tin ông.

Cảm động vì sự tin tưởng ấy tôi đã trở về khách sạn ngay lấy tiền để trả cho món hàng. Thú thật tôi nghĩ rằng đức tính cởi mở và trung thực của người Cuba thì người Việt Nam mình còn lâu mới có được!

Một lần khác tôi vào một nhà hàng nổi tiếng ở La Habana mang tên La Casa. Xem những ảnh treo trên tường thì mới biết gia đình Kennedy đã từng ăn ở đây và báo The New York Times đã có bài viết về nhà hàng này. Khi ăn xong tôi ra ngoài đi dạo và chụp ảnh. Một lát sau thấy người lái taxi cùng cô phục vụ bàn hớt hải chạy đi tìm. Thì ra tôi để quên ba lô ở quán nên cô đi tìm tôi giao lại. Tôi nhận lại ba lô vừa mừng vừa run bởi trong ba lô ngoài tiền mặt còn có hộ chiếu và vé máy bay trong khi chỉ vài tiếng nữa tôi phải bay về lại Canada từ Varadero, nơi cách La Habana hơn 2 tiếng đồng hồ lái xe. Thật tình, nếu không có sự trung thực và nhiệt tình của người làm việc trong quán La Casa thì chưa biết số phận của tôi sẽ ra sao.

Người Cuba hồn nhiên, phóng khoáng, trung thực và hài hước. Khi tôi lang thang trong khu phố cổ La Habana thì gặp một người đàn ông đẩy chiếc xe đạp treo cờ sặc sỡ cùng hai con chó đội mũ, đeo kính ngồi trên. Thấy tôi thích thú chụp ảnh, ông dừng xe lại kéo tôi lại và bảo ôm 2 con chó còn ông lấy chiếc điện thoại di động của tôi chụp ảnh giùm. Chụp xong ông quay lại làm hề với mấy con chó, mấy con chó được huấn luyện nên cũng làm những động tác ôm hôn, ngã người, vỗ tay... Rồi đột nhiên ông rút ra một khẩu súng lục nhựa chĩa về phía tôi rồi lớn giọng: "America” (Mỹ) và 2 con chó đồng loạt nhe răng ra nhìn tôi gừ gừ sủa ầm lên. Đám đông vây quanh cười ồ và vỗ tay rào rào! Tôi rút ra tờ 2 USD tặng ông và nói "Đây không phải đơn giản là tiền! Đây là niềm may mắn sẽ tới với ông!" Ông nhận tiền cúi đầu cám ơn và dắt xe đi tiếp.

Người Việt Nam ta có câu: "Giàu sang, nghèo hèn", nhưng điều này không đúng với trường hợp người Cuba. Tuy phải sống trong hoàn cảnh thiếu thốn bởi chế độ và sự phong tỏa, người Cuba vẫn giữ được sự lạc quan, thư thái, trung thực thể hiện từ trong lối sống, cách ăn mặc và những xử sự thường nhật hàng ngày. Đối với người Cuba thì câu ngạn ngữ: “Đói cho sạch, rách cho thơm" theo tôi đã khắc họa tính cách của họ rõ nét và chính xác.