Hang đá kể câu chuyện nghìn năm giữa rừng xanh Ấn Độ

Ẩn sâu trong vùng rừng núi gần thành phố Aurangabad của Ấn Độ là những hang đá được người xưa đục đẽo thẳng vào lòng núi, tạo nên những tuyệt phẩm nghìn năm, thách thức thời gian.

Aurangabad là thành phố nhỏ thuộc bang Maharashtra ở phía tây của Ấn Độ. Đô thị nhỏ nhắn này khác biệt với mọi địa danh khác ở quốc gia Nam Á, vì sở hữu hai Di sản Thế giới được UNESCO công nhận: cụm hang đá Ajanta và Ellora. Đây không phải là những hang đá tự nhiên mà chúng được tạo nên bởi bàn tay của con người. Trong ảnh, toàn cảnh cụm hang đá Ajanta nhìn từ một điểm cao. Từ đây, bạn phải đi vòng thêm 20 km nữa mới tới được cổng vào khu hang đá Ajanta.

Toàn bộ 28 hang đá của cụm hang Ajanta được xếp liên tiếp theo chiều từ phải sang trái của một vách núi đá hình móng ngựa, uốn cong theo dòng chảy của sông Waghora. Đây là cụm hang đá được tạo nên trong khoảng thời gian từ thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên tới thế kỷ thứ 7 sau Công nguyên (thời kỳ hưng thịnh của Phật giáo tại Ấn Độ). Ảnh: Wikipedia.

Nơi này trải qua nhiều thăng trầm của thời gian và từng bị rơi vào quên lãng suốt nhiều thế kỷ. Ngày 28/4/1819, binh sĩ người Anh John Smith phát hiện cửa vào một hang đá (sau này được đặt tên là hang số 10) khi đang đi săn hổ ở vùng này. Sau nhiều thế kỷ ngủ quên, Ajanta thức giấc và làm sững sờ tất cả bởi những giá trị kiến trúc và nghệ thuật của nó. Năm 1983, Ajanta được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới.

Ajanta nổi bật bởi hai yếu tố: những tu viện ăn sâu vào lòng núi đá được người Ấn Độ xưa tạo tác bằng tay một cách kỳ công suốt nhiều năm, và những bức tranh tường tuyệt đẹp được vẽ tỉ mỉ. Người xưa sử dụng những chất liệu rất đặc biệt để tạo nên màu sắc cho những bức tranh, mà chúng ta sẽ tự hỏi họ đã làm thế nào để có thể đạt tới trình độ thẩm mỹ cao đến vậy từ cách đây hàng nghìn năm. Nội dung chủ đạo của các bức tranh tại Ajanta là những câu chuyện về Đức Phật Thích Ca Mâu Ni (Shakyamuni) và đời sống sinh hoạt của người Ấn Độ xưa.

Trải qua nhiều thế kỷ được rừng xanh bao bọc, nhiều hang đá của cụm hang Ajanta vẫn còn khá nguyên vẹn. Tuy nhiên, rất nhiều tác phẩm tranh vẽ đã bị bay màu hoặc hư hại trước sự tác động của thời gian, nước, dơi và côn trùng. Theo ông Sumit Mathur (công ty Top Travel & Tours), những bức tranh tường tại cụm hang đá Ajanta cho thấy một Ấn Độ khác, mang lại sự mới mẻ so với những gì du khách chiêm ngưỡng trong các chuyến hành hương, tham quan truyền thống ở Ấn Độ.

Gần 30 hang đá tại Ajanta chính là các tu viện được tạo nên để làm nơi tu tập cho các nhà sư. Tất cả đều được đục đẽo, mài giũa bằng tay và các dụng cụ thô sơ. Từ một vách núi lớn hình móng ngựa, người Ấn Độ xưa đã dùng bàn tay khéo léo, óc thẩm mỹ phi thường và sự kiên nhẫn khó tin để tạo nên một tổ hợp công trình mà người đời sau phải thán phục. Cho đến ngày nay, câu trả lời thỏa đáng cho câu hỏi "Người Ấn Độ xưa đã thực sự tạo nên Ajanta như thế nào?" vẫn chưa được tìm ra. Rất nhiều giả thiết đã được đưa ra và người ta đã nghĩ đến cả sự trợ giúp của người ngoài hành tinh.

Nhiều công trình phục chế các bức tranh ở Ajanta đã được thực hiện từ thế kỷ 19, và phần lớn những thành quả của công việc này đang được trưng bày tại một bảo tàng gần Ajanta. Theo UNESCO, những tác phẩm ở Ajanta là đỉnh cao của nghệ thuật Phật giáo, tạo được ảnh hưởng lên đời sống của người Ấn Độ suốt nhiều năm sau này. Trong ảnh, một phần trần và tường của một hang đá ở Ajanta đã bị hư hại, nhưng chúng ta vẫn có thể thấy những màu sắc và họa tiết tinh tế tạo nên một tác phẩm hàng nghìn năm tuổi.

Hầu hết hang đá ở Ajanta khá tối vì kiến trúc đặc trưng, hoặc vì buộc phải được che bạt để bảo vệ các bức tranh tường khỏi ánh sáng mặt trời. Tuy nhiên, một số hang lại có thiết kế đón ánh sáng tự nhiên, và du khách có thể chiêm ngưỡng những đường nét tạo tác hoàn hảo như chỉ vừa mới được thực hiện cách đây không lâu.

Một góc cụm hang đá Ajanta nhìn từ một trong những hang cuối cùng của cả quần thể. Ajanta cách thành phố Aurangabad khoảng 100 km về phía đông bắc, và hành trình này kéo dài khoảng 3 giờ tùy điều kiện đường xá. Để khám phá Ajanta một cách trọn vẹn, bạn cần ít nhất một ngày. Hầu hết du khách sẽ xuất phát từ Aurangabad vào sáng sớm, và rời Ajanta cuối buổi chiều.

Nằm gần Aurangabad hơn Ajanta là Ellora, một cụm hang đá nổi tiếng khác cũng được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới. Nếu đạo Phật là chủ đạo ở Ajanta, thì Ellora lại là tổng hòa của những nét kiến trúc Phật giáo, Hindu giáo và Kỳ Na giáo. Ellora được tạo nên trong khoảng từ thế kỷ thứ 7 tới thế kỷ thứ 10 sau Công nguyên. Quần thể này có hơn 100 hang đá và 34 hang trong số này được mở cửa cho du khách. Trong hình là hang số 16, hang đẹp và nổi tiếng nhất của Ellora. Bạn có tin toàn bộ những gì bạn nhìn thấy được tạo nên bằng cách đục thẳng từ trên xuống dưới ở một vách núi đá?

Aurangabad không chỉ có các hang đá. Thành phố nhỏ này còn có đền Bibi Ka Maqbara, một bản sao thu nhỏ của công trình huyền thoại Taj Mahal ở Agra. Hoàng đế Mughal Shah Jahan xây nên Taj Mahal để tưởng nhớ người vợ Mumtaz Mahal. Shah Jahan chính là ông nội của Azam Shah, người tạo nên Bibi Ka Maqbara.

Vị trí của Mumbai, thành phố đông dân nhất của Ấn Độ, và Aurangabad trên bản đồ bang Maharashtra và vị trí của bang này trên bản đồ Ấn Độ. Để tới được cụm hang đá Ajanta - Ellora, bạn có thể đáp chuyến bay của Malaysia Airlines từ Việt Nam tới Mumbai với điểm transit tại Kuala Lumpur, rồi bay tiếp chặng nội địa để tới Aurangabad. Ảnh: Deccan-odyssey-india.

Bài và ảnh: Nam Thành