Oshogatsu - Lễ hội Tết truyền thống tại Nhật Bản

(LV) - Người Nhật từ lâu đã không đón Tết Nguyên Đán theo thời gian âm lịch như Việt Nam, Trung Quốc và một số nước châu Á khác mà tổ chức đón năm mới theo dương lịch. Người Nhật gọi dịp này là “Oshogatsu” và đây là sự kiện để nghênh đón vị thần Toshigamisama.

Công việc chuẩn bị đón Tết

Trước khi Tết đến, người Nhật trang trí kadomatsu (cây thông) ở cạnh cửa, là loài cây đại diện cho sức sống bất diệt, cũng như tinh thần và con người Nhật Bản. Tương truyền rằng, vị thần Toshigamisama sẽ hạ giới và trú ẩn trong cây thông này. Ngày xưa người ta thường dựng cây thông vào ngày 13/12 là ngày bắt đầu các công việc chuẩn bị đón Tết. Còn gần đây là ngày 27 hoặc 28, người ta tránh dựng cây thông vào ngày 29 và đêm giao thừa. Ngày 29 có số 9 trong tiếng Nhật cùng âm đọc với chữ “khổ”, còn trang trí cây vào đêm giao thừa được gọi là “Hitoyokazari” được hiểu là chỉ nghênh đón thần trong một đêm nên bị cho là thất lễ. 

Không khí đông vui, náo nhiệt ngày lễ hội Oshogatsu.

Một số gia đình treo shimenawa (rơm bện với những băng giấy ngũ sắc dán xung quanh) trước cửa nhà với ý nghĩa trừ ma quỷ và chào đón những vị thần, tượng trưng cho những điều tốt lành sẽ luôn hiện diện trong cuộc sống của họ. Thừng bện bằng cỏ được treo ở điện thờ hoặc nơi thờ cúng, kính dâng lên thần linh cầu tài lộc; lá cây màu trắng nói lên sự trinh bạch không tì vết; còn dải giấy trắng mang ý nghĩa tẩy sạch vết nhơ và xua đuổi tà ma.

Người Nhật còn đặt wakazari (dây thừng quấn thành vòng tròn nhỏ và được kết hoa lên phía đầu, chỗ móc treo) trong bếp với ý nghĩa tạ ơn những vị thần lửa và thần nước đã đem lại cuộc sống sung túc, những bữa cơm gia đình đầm ấm; ngoài ra, wakazari còn được treo ở mui xe ô tô và xe đạp để cầu an toàn trong năm mới. 

Shimenawa treo trước cửa nhà những ngày đầu năm mới.

Những nghi thức trong văn hóa đón Tết

Đêm 30 Tết là thời gian gia đình sum họp, cùng nhau ăn tất niên và chờ đón khoảnh khắc giao thừa. Trên bàn ăn ở các gia đình Nhật Bản những ngày này thường không thể thiếu các loại bánh làm từ gạo (tiếng Nhật gọi là omochi), các món ăn chế biến từ cá và hải sản… Các đồ ăn được chế biến từ gạo sẽ là nguồn gốc giúp con người thành đạt.

Kết thúc bữa cơm tất niên, nhiều người sẽ đến các đền, chùa gần nhà để đón giao thừa. Trước khi đi lễ phải rửa tay, vệ sinh răng miệng sạch sẽ. Tại chùa, người Nhật sẽ tung những đồng xu (thường là đồng mệnh giá 500, 100, 50 và 10 yen) vào các hòm công đức lớn đặt ngay cửa. Sau đó, họ sẽ chắp tay cúi lạy 2 lễ, vỗ tay 2 lần trước khi chắp tay cầu nguyện và cuối cùng lạy thêm 1 lễ nữa. 

Bánh kagamimochi.

Đúng thời khắc chuyển giao sang năm mới, chuông tại tất cả các đền, chùa trên toàn nước Nhật sẽ đồng loạt điểm 108 tiếng. Theo quan niệm xưa, tiếng chuông vang lên 108 lần để xua đi 108 ham muốn trần tục khiến con người phải khổ sở. Tiếng chuông ngân nga đồng thời trên cả nước gửi đi thông điệp và lời cầu nguyện của tất cả mọi người cho một năm mới hạnh phúc, bình an. Hiện nay, rất nhiều ngôi chùa ở Nhật dành việc đánh chuông cho 108 người dân đến lễ chùa sớm nhất vào thời điểm đó. Được là một trong số 108 người gióng lên hồi chuông báo hiệu sự chuyển giao là mong muốn của rất nhiều người Nhật vì đó là dấu hiệu may mắn đầu tiên ngay trước thềm năm mới. 

Các món ăn được chế biến tinh tế từ cá và hải sản.

Trong các ngày mồng 01, 02 và 03, người Nhật thực hiện các cuộc thăm viếng đầu xuân. Họ tới chúc Tết các cấp trên ở công ty mình, chúc Tết họ hàng, người thân, bạn bè cũng như hàng xóm láng giềng. Thông thường mỗi nhà sẽ để một cuốn sổ kèm bút trước cổng để khách đến chúc Tết ghi lại tên hoặc lưu danh thiếp thông báo đã tới thăm nhà. Hoặc có nhiều người khách sẽ mang theo nhiều khăn tay nhỏ đề tên mình để tặng chủ nhà làm kỷ niệm.

Oshogatsu là khoảng thời gian yêu thích của trẻ con Nhật Bản vì các em sẽ được nhận tiền mừng tuổi. Tiền mừng tuổi trong tiếng Nhật là “Otoshidama”, từ này xuất phát từ ý nghĩa chỉ sức mạnh của vị thần Toshigamisama. 

Trẻ em được nhận tiền mừng tuổi.

Vào cuối năm, người Nhật Bản thường chuẩn bị các tấm thiệp ghi lời cảm ơn và lời chúc trang trọng nhất nhân dịp năm mới tới những người quen biết. Phong tục này thể hiện rất rõ truyền thống văn hóa “cảm ơn” của người Nhật. Mỗi tấm bưu thiếp dù nhỏ bé khi được gửi đi đều mang trong đó lòng cảm tạ sâu sắc những gì người khác đã làm cho mình. Bưu thiếp sẽ được chuyển tới tay người nhận vào đúng ngày mồng 01 Tết.

Điều đặc biệt nữa là, đối với những ai có người thân vừa qua đời trong năm thì sẽ không gửi hay nhận thiếp năm mới từ bất kỳ ai để họ có thể tĩnh tâm tưởng nhớ và cầu nguyện cho người đã khuất.

Oshougatsu - ngày Tết của người Nhật, ngày lễ mang đậm nét văn hóa đặc trưng và tồn tại lâu đời nhất của người dân Nhật Bản.

Người Nhật bắt đầu chuyển sang ăn Tết dương lịch theo phương Tây từ năm Minh Trị thứ 6, tức năm 1873. “Oshogatsu” vốn là tên gọi “tháng Giêng” nhưng hiện nay thường dùng để chỉ khoảng thời gian từ mồng 01 đến mồng 03 của tháng đầu tiên trong năm. Người Nhật bắt đầu chuẩn bị cho Oshogatsu từ ngày 8/12 (ở vùng Kanto là ngày 13/12).

Nguyễn Linh Thùy