Đi tìm những thành phố đã mất

TTO - Thời gian gần đây xu hướng du lịch đến với các nền văn minh của nhân loại ngày càng phát triển, đặc biệt khi các đô thị cổ đã mất được giới khảo cổ tìm thấy.

Một con phố trong TP cổ Herculaneum - Ảnh: panetware

Hiện dân du lịch đang kháo nhau các kế hoạch khám phá những ánh hào quang chói lọi trong ngàn năm trước ở các phế tích như:

* Ngôi làng nông nghiệp nhỏ Skara Brae bị chôn vùi hơn 5.000 năm trước, nằm trên đảo chính của quần đảo Orkney, cực bắc Scotland, bắt đầu được biết đến khi một cơn bão mạnh quét qua nơi này vào năm 1850. Những vết tích bị chôn vùi dưới cát hàng ngàn năm được phát lộ.

Công cuộc khai quật cho thấy đây là những tàn tích của một ngôi làng nhỏ thời kỳ đồ đá mới, có ít nhất tám căn nhà được trang bị giường, lò sưởi và cả đồ nội thất và tất cả đều bằng đá. Các nhà khoa học cho rằng tình trạng xói mòn do làng nằm sát biển đã khiến cư dân bỏ đi và ngôi làng bỏ hoang này bị chôn vùi dưới cồn cát hàng ngàn năm.

Tổ chức UNESCO đã ghi danh Skara Brae vào danh sách di sản thế giới từ năm 1999, đồng thời thực hiện nhiều biện pháp bảo tồn cho phế tích, nơi vẫn tiếp tục bị hiện tượng xói mòn đe dọa.

Hiện Skara Brae là một trong những ngôi làng thời tiền sử được bảo tồn tốt nhất châu Âu. Trước khi tham quan làng cổ, du khách sẽ xem phim giới thiệu khu di tích tại bảo tàng của khu du lịch, xem các cổ vật được tìm thấy, tham quan một ngôi nhà trong làng được phục dựng với nội thất bằng đá... để hiểu rõ hơn cuộc sống của người dân thời đồ đá mới.

Du khách tham quan một phế tích ở Skara Brae - Ảnh: nexttriptourism

* Đô thị cổ Babylon huyền thoại với khu vườn treo là một trong bảy kỳ quan thế giới cổ đại, được thành lập vào khoảng 2.500 năm trước Công nguyên, là một TP lớn của vùng Lưỡng Hà cổ đại trong suốt năm thế kỷ. Đến thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên, Babylon bị người Assyria phá hủy, bị suy tàn và bỏ hoang trong thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên, sau cái chết của Alexander Đại đế.

Các phế tích của Babylon được phát hiện ở Al Hillah thuộc tỉnh Babil, cách thủ đô Baghdad của Iraq khoảng 85km về phía nam.

Ngày nay, Babylon lộng lẫy xưa kia chỉ còn lại phế tích những tòa nhà xây bằng gạch bùn, các mảnh vỡ cổ vật... Dù vậy, Babylon hiện là điểm khảo cổ nổi tiếng nhất Iraq và du khách đến nước này đều phải ghé qua nơi đây.

Tại đây, du khách vẫn cảm nhận được những hình ảnh huy hoàng của Babylon từ những phế tích còn lại của tòa tháp lớn Babel, cổng Ishtar được vẽ hình sư tử Babylon nổi tiếng, vết tích của ngôi đền Etermenanki, tòa nhà hình vòm với những bức tường dày cùng những vườn treo xinh xắn được tái dựng tại địa điểm khai quật nền móng của cung điện Babylon.

Du khách có thể thả hồn về ngàn năm trước khi ngắm nhìn những phế tích còn lại của cung điện Nabuchodonoso và một công viên nép mình bên bờ sông Euphrates...

Đô thị cổ Babylon ở Iraq - Ảnh: superstock

Một góc phế tích Babylon - Ảnh: stylisheve

* Được thành lập dưới vương triều của một vị vua Ấn Độ vào thế kỷ thứ 7 trước Công nguyên, Taxila (thuộc hạt Rawalpindi, tỉnh Punjab, Pakistan) gồm ba đô thị cổ hình thành trong nhiều giai đoạn khác nhau và trải qua nhiều thăng trầm trước khi bị đoàn quân du mục Hung phá hủy và bị chôn vùi vào thế kỷ thứ 5. Về mặt tôn giáo, Taxila từng là một trung tâm quan trọng của đạo Hindu và Phật giáo.

Theo giới khảo cổ, những bức tường thành đầu tiên của đô thị cổ thuộc Taxila được xây dựng từ thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên.

Ngày nay, phế tích của những đô thị cổ được phác lộ vào giữa thế kỷ thứ 19 được tìm thấy tại địa điểm cách Islamabad khoảng 30km về phía tây bắc, cách mặt nước biển gần 550m, gồm hang động Khanpur với những đồ vật thời đại đồ đá giữa, bốn khu vực có người cổ sinh sống, các tu viện Phật giáo với những bảo tháp thuộc các thời kỳ khác nhau, một nhà thờ Hồi giáo, một trường đạo Hồi giáo... 

Giờ đây, Taxila trở thành một trong những điểm khảo cổ lớn nhất châu Á, đồng thời là một điểm đến du lịch hấp dẫn của Pakistan. Nhưng để hiểu rõ hơn lịch sử phức tạp của khu đô thị cổ Taxila, du khách nên đến Bảo tàng Taxila, nơi trưng bày toàn bộ đồ vật của các thời kỳ khác nhau.

Chuyến tham quan Taxila sẽ không bị ảnh hưởng bởi thời tiết khắc nghiệt nếu du khách chọn thời điểm tháng 3 hay tháng 11 trong năm.

Phế tích Taxila ở pakistan - Ảnh: Unecco

* Dunwich, một trong những TP lớn nhất nước Anh thời Trung cổ là một hải cảng thịnh vượng được xây dựng trên cát thuộc vùng Suffolk. Vào cuối thế kỷ thứ 13, những trận bão dữ đã phá hủy phần lớn TP cảng này. Sau đó, tình trạng xói mòn của vùng ven biển tấn công Dunwich khiến quy mô TP thu hẹp như một ngôi làng.

Và sau vài thế kỷ, TP chìm xuống biển sâu và chỉ còn lại vết tích của những khu nhà. Các nhà khoa học nhận định hiện tượng nước biển xâm lấn khoảng 1m mỗi năm vào khu vực ven biển sẽ khiến những phế tích lịch sử còn lại biến mất mãi mãi trong 70 năm tới.   

Theo truyền thuyết trong vùng, khi thủy triều xuống, những người đứng trên bãi biển có thể nghe được âm thanh uất nghẹn của một tháp chuông bị chìm trong sóng biển!

Khi đến với Dunwich, ngoài việc tham quan mô hình TP Dunwich vào thời kỳ phát triển huy hoàng nhất, du khách sẽ được chiêu đãi những câu chuyện huyền hoặc của dân địa phương xung quanh TP cổ xưa này...

Phế tích ở Dunwich - Ảnh: britainexpress.com

* Palenque, đô thị cổ nằm bên bờ sông Usumacinta, dước chân dãy núi Chiapas, tây nam Mexico, hình thành vào thế kỷ thứ 1 trước Công nguyên, là một trong những trung tâm chính yếu của nền văn minh Maya cổ và kéo dài đến tận 500 năm sau đó.

Ngày nay, giới khảo cổ chỉ mới tìm thấy 10% vết tích của đô thị cổ và phần lớn bị rừng rậm nhiệt đới bao phủ. Công trình nổi tiếng và ấn tượng nhất tại di tích này là công trình kiến trúc kim tự tháp cao chín tầng - ngôi đền của những câu khắc. Hơn 70 bậc thang dẫn đến một đền thờ cao 25m trên đỉnh tháp. Bên trong tháp có một quan tài bằng đá là nơi chôn giữ hài cốt của Pakal Đại đế. 

Những chữ tượng hình khắc trên các đền đài sẽ giúp du khách hiểu được lịch sử đầy biến động qua các triều đại ở đô thị cổ Palenque. Bên cạnh đó, khi tham quan phế tích những cung điện, du khách có thể cảm nhận nền văn hóa của người Maya cổ qua các phù điêu, hình ảnh chạm khắc để lại...

Do có khí hậu nhiệt đới nên khi tham quan Palenque, du khách cần chuẩn bị kem chống nắng, thuốc chống côn trùng và nước uống. Phế tích Palenque cũng đã được UNESCO công nhận là Di sản thế giới vào năm 1987. 

Phế tích còn lại ở đô thị cổ Palenque - Ảnh: thestar

* Khu di tích Angkor, một điểm đến nổi bật nhất của du lịch Campuchia dường như không bao giờ vắng khách tham quan. Những phế tích của các ngôi đền Angkor, cách TP Siem Reap 20 phút về phía bắc là một trong những di tích quan trọng nhất tại Campuchia, nơi được xem là đỉnh cao của nghệ thuật và kiến trúc Khmer.

Angkor từng là kinh đô cực thịnh của đế chế Khmer với cả triệu người sinh sống trước khi bị lãng quên. Theo giới nghiên cứu quốc tế, đô thị cổ Angkor là TP lớn nhất thế giới thời kỳ tiền công nghiệp.

Hiện tại, quần thể phế tích Angkor nằm giữa rừng với trên 1.000 ngôi đền mang đậm phong cách kiến trúc Khmer cổ, với những kích cỡ và hình dáng đa dạng. Trong đó, ngôi đền Angkor Wat là một tuyệt tác kiến trúc đáng để các đời sau chiêm ngưỡng.  

Khu đền Angkor Wat trong ánh chiều tà - Ảnh: flightglobal

* TP cảng cổ xưa Ostia Antica nằm ở cửa sông Tiber, cách Roma (Ý) khoảng 35km về phía tây nam, được thành lập vào thế kỷ thứ 4 trước Công nguyên và là một trung tâm phòng thủ và thương mại quan trọng. Đến thế kỷ thứ 4 sau Công nguyên, đế chế La Mã suy tàn và bệnh sốt rét đã tước đi những sức sống cuối cùng của thành phố này.

Và trước sự vững chãi của nhiều công trình như đường sá, các tòa nhà cổ, đặc biệt các kho hàng, cửa hiệu, thánh đường và nhiều khu nhà dân cư cao nhiều tầng, Đức Giáo hoàng Gregory Đệ Tứ đã cho phục dựng Ostia Antica vào thế kỷ thứ 9. Ngày nay, phần được khai quật của Ostia Antica nằm sâu trong đất liền.

Trong hành trình tham quan những phế tích của Ostia Antica, du khách như trở về với cuộc sống thường nhật của người La Mã cổ đại trước những vết tích còn lại của các nhà hàng, cửa hiệu giặt ủi, các hàng quán, nhà ở và những nơi công cộng. Để khám phá trọn vẹn khu khảo cổ rộng lớn này, du khách sẽ cần dành nửa ngày tham quan.

Phế tích Ostia Antica - Ảnh: flickr

* Persepolis nằm gần ngọn núi Rahmat, cách TP Shiraz của Iran 55km về phía đông bắc, được xây dựng dưới triều đại của Darius Đệ nhất vào năm 518 trước Công nguyên và công cuộc xây dựng kéo dài gần 180 năm để trở thành thủ đô của đế quốc Achaemenid.

Những vết tích đầu tiên về Persepolis được các nhà khảo cổ tìm thấy vào những năm 1930. Trong đó, có các phế tích đặc biệt như các cầu thang hoành tráng, các bức phù điêu lộng lẫy ở các cung điện, các cây cột cao từ 8-18m và các cánh cổng to lớn... đã chứng minh lịch sử giàu có của thời kỳ này cũng như kiến thức và tinh hoa của những người thợ Ba Tư.

Vào thời hoàng kim, đô thị Persepolis, hiện thuộc Iran, trải rộng trên diện tích hơn 125.000m² và được một bức tường cao 18m bao bọc xung quanh. Persepolis đã bị phá hủy một phần trong cuộc chinh phục của Alexander Đại đế vào năm 330 trước Công nguyên.

Persepolis trở thành Di sản thế giới từ năm 1979 và được giới du lịch bình chọn là một trong những điểm đến đẹp nhất thế giới.  

Phế tích Persepolis - Ảnh: wordpress

* Herculaneum thuộc vùng Campania ở Ý và cách TP Napoli 8km về phía đông, là một thị trấn La Mã cổ đại bị dòng thác dung nham và tro bùn núi lửa Vesuvius chôn vùi vào năm 79. Theo truyền thuyết, Herculaneum, một thành phố sang trọng được các thành viên hoàng gia chọn làm nơi cư ngụ, được nhân vật Hercule xây dựng khi ông trở về từ Iberia.

Giới khảo cổ cho rằng Herculaneum chỉ tồn tại trong 250 năm nhưng lại là một kho báu của ngành khảo cổ học khi nằm ẩn mình và gần như còn nguyên vẹn dưới 24m tro và bùn trong hơn 1.600 năm. 

Dựa vào các phế tích còn lại, Herculaneum từng là một trung tâm văn hóa rất năng động thời xa xưa. Và những dấu tích từ khoảng 300 bộ xương được phát hiện, phần lớn nằm dọc bờ biển, cho thấy người dân Herculaneum đã chạy nạn núi lửa bằng cách dong thuyền ra khơi. Nhiều cổ vật cũng được phát hiện tại thư viện thời Cổ đại duy nhất còn lại.

Đến Herculaneum, du khách như được sống lại thời kỳ lịch sử La Mã cổ đại khi thả hồn vào những bức tranh ghép mảnh, những bích họa màu sắc rực rỡ cũng như những căn nhà hai tầng với bancông gỗ còn nguyên vẹn. Ở đây, du khách còn được dịp chiêm ngưỡng các bãi tắm lãng mạn được điểm xuyết bằng những biệt thự lộng lẫy bên bờ biển...  

Một con phố trong TP cổ Herculaneum - Ảnh: panetware

Phế tích tại thành phố cổ Herculaneum - Ảnh: dailymail

* Một đô thị lớn hiếm khi chết một lần là trường hợp của Carthage, ở Tunisia, TP được xây dựng vào thế kỷ thứ 9 trước Công nguyên. Sau chín thế kỷ thống trị ở phía tây lưu vực Địa Trung Hải, TP Carthage bị đế quốc La Mã triệt hạ, rồi đến sự quấy rối của các đội quân và các đoàn voi chiến.

Sau khi được người La Mã xây dựng lại vào năm 29 từ đống tro tàn, TP tìm lại vinh quang của quá khứ và là biểu tượng của đế chế La Mã ở châu Phi. Nhưng một lần nữa Carthage lại trở thành tâm điểm của một cuộc xung đột. Trong sự bành trướng của mình, người Ả Rập đã phá hủy Carthage.

Du khách dễ dàng đến Carthage, nay là một khu ngoại ô hiện đại cách thủ đô Tunis hơn 15km về phía bắc với bờ biển trải dài khoảng 3km. Vết tích của các phòng tắm công cộng, các lâu đài và đền thờ La Mã còn khá nhiều bên cạnh các lâu đài xinh xắn, các cửa hiệu thanh lịch.

Từ ngọn đồi Byrsa, trung tâm của đô thị cổ Carthage, du khách sẽ có một tầm nhìn bao quát các cảng. Dưới chân giáo đường St Louis hùng vĩ được xây dựng trên đồi vào năm 1890 mà nay trở thành viện bảo tàng là nhiều vết tích của khu phố lớn ở Carthage. Đến đồi Odeon, nơi tập trung các lâu đài La Mã, là cơ ngơi của giới quí tộc. Tuy nhiên, các công trình này đã bị hư hại nặng bởi dấu ấn thời gian.

Cạnh đó, du khách nên ghé qua hí trường La Mã được xây dựng từ thế kỷ thứ 2, có sức chứa hàng chục ngàn người. Hí trường đã được phục dựng và là nơi tổ chức liên hoan nghệ thuật quốc tế mùa hè tại Carthage. Trong mùa lễ hội này, các cuộc vui sẽ được tổ chức thâu đêm suốt sáng trong khung cảnh đa sắc màu cực kỳ nhộn nhịp. 

Carthage giờ còn có lâu đài nghĩ dưỡng của tổng thống Tunisia và trụ sở của nhiều đại sứ quán ở Tunisia.

Khu di tích mở cửa 8g-19g mỗi ngày trong mùa hè. Vào mùa đông, du khách chỉ có thể tham quan 8g30-17g.

Phế tích tường thành ở Carthage - Ảnh: globeholidays

Hí trường La Mã ở Carthage - Ảnh: telegraph

ĐAN THY (Theo Lonely Planet)