Kokeshi là con búp bê gỗ làm bằng
tay của người Nhật Bản. Chúng được biết đến như là một trong những tác
phẩm nghệ thuật dân gian truyền thống quan trọng và lâu đời nhất của xứá
sở hoa anh đào.
Có từ thời Edo (1600-1868), búp bê
Kokesho là sản phẩm nổi tiếng của vùng Tohoku, đông bắc Nhật Bản, nơi có
nhiều suối nước nóng và khu nghỉ dưỡng. Những con búp bê đầu tiên được
các nghệ nhân nơi đây đẽo và bán cho du khách. Kokeshi là hình các bé
gái có đầu tròn tương đối to và thân hình trụ. Nét mặt được họa bằng
những đường nét đơn giản. Trên thân búp bê được phủ một lớp sáp mỏng.
Họa tiết trên thân cũng đơn giản như hoa lá cỏ cây với những gam màu cơ
bản như đen, đỏ, vàng và tím. Điểm hết sức độc đáo ở những con búp bê
này là chúng không hề có chân tay.
Ước tính có 11 loại Kokeshi truyền thống
tương ứng với các thôn, làng… Chúng được sản xuất trong sáu tỉnh của
Tohoku và phổ biến nhất là Naruko. Chế tác búp bê Kokeshi là nghề thủ
công chính ở làng Naruko Onsen, nên con đường chính của làng mang tên
Kokeshi.
Do được các nghệ sỹ gọt và vẽ hoàn toàn
bằng tay nên không con nào giống con nào và tất cả đều là con duy nhất.
Vì thế Kokeshi trở thành một trong những đồ chơi truyền thống hấp dẫn
nhất vẫn tồn tại cho đến ngày nay. Một số búp bê có khuôn mặt hạnh phúc,
mỉm cười, và hân hoan, trong khi một số khác có khuôn mặt trầm ngâm, ưu
tư và thậm chí rất nghiêm nghị.
Búp bê Kokeshi truyền thống mang nhiều ý
nghĩa về văn hóa tâm linh độc đáo của địa phương, là biểu tượng cho sự
an lành. Họ tin rằng những đứa trẻ chơi với những con búp bê này sẽ được
trời che chở và khỏe mạnh. Họ cũng tin tưởng búp bê Kokeshi hứa hẹn sẽ
mang đến một vụ mùa bội thu. Một số khác mua con búp bê về để chúng bảo
vệ ngôi nhà khỏi hỏa hoạn…
Ngoài búp bê truyền thống, người ta còn
sáng tạo ra những con búp bê Kokeshi mang hơi thở của nghệ thuật đương
đại từ sau Thế chiến II. Những con Kokoshi hiện đại này có kiểu dáng đa
dạng với màu sắc tự do, phóng khoáng hơn. Chúng hình thành nhờ áp dụng
kỹ thuật độc đáo khác như khắc và nung, những phương pháp không sử dụng
để tạo ra những con Kokeshi truyền thống. Chúng vẫn có cái đầu to nhưng
đã có tóc, chân và tay với dáng vẻ điệu bộ hơn với ô, quạt, bông hoa,
quả bóng trên tay, thậm chí có con búp bê mẹ địu cả con mình trên lưng…
Kokeshi được làm chủ yếu từ gỗ cây muzuki
(cây nước) do thớ gỗ loài cây mềm mại hơn. Tuy nhiên, loại gỗ được ưu
chuộng nhất là gỗ cây anh đào vì có gam màu sẫm truyền thống. Ngoài ra,
gỗ của loài cây phong Nhật Bản cũng được sử dụng để làm búp bê Kokeshi
cả truyền thống và hiện đại. Loại gỗ này được để ngoài trời từ 1 đến 5
năm trước khi đưa vào chế tác.
Từ lâu, Kokeshi cũng đã trở thành một món
quà tinh tế quý giá cho những người đặc biệt. Trên thân một số búp bê
được chiện tên người được tặng cùng với một số câu thơ Haiku (lối thơ cổ
của đất nước Phù Tang) theo phong cách thư pháp Nhật Bản truyền thống.
Kích thước Kokeshi đa dạng, bé xíu như ngón tay và cũng có khi lớn như
một em bé sơ sinh. Búp bê Kokeshi thực sự là một kiệt tác nghệ thuật
tuyệt vời bởi chỉ qua vài đường nét vẽ giản đơn, người nghệ sỹ đã thổi
hồn và tâm trạng của mình để biến những con búp bê gỗ tưởng chừng vô tri
thành những tác phẩm đầy sống động.
Theo daibieunhandan
Búp bê Kokeshi - Đồ chơi thôn quê của xứ sở hoa anh đào
(Dân trí) - Từ một món đồ chơi thôn quê giản dị, mộc mạc nhưng bây giờ búp bê Kokeshi đã trở thành món hàng mĩ nghệ nổi tiếng và tinh tế ở Nhật Bản.
Búp
bê Kokeshi có nguồn gốc từ vùng Tohoku, phía Bắc Nhật Bản, một vùng nổi
tiếng về khu nghỉ dưỡng với các suối nước nóng. Những con búp bê gỗ thủ
công được xuất hiện hiện lần đầu tiên vào thế kỷ 19 khi những kijiya
(thợ mộc), đã làm bát với khay thông thạo, bắt đầu sử dụng những kỹ
thuật đó và máy tiện để làm ra các con búp bê gỗ bán làm đồ chơi và đồ
lưu niệm cho những du khách.
Mỗi
con búp bê đều có một ý nghĩa riêng, búp bê Kokeshi đại diện cho lời
chúc trẻ em luôn mạnh khỏe, bình an. Với cái đầu tròn tương đối to và
thân hình trụ, được tráng bên ngoài là một lớp sáp mỏng, búp bê Kokeshi
còn có tác dụng massage. Điểm đặc biệt của búp bê này là không có chân
tay. Tên Kokeshi có nguồn gốc từ những tên vùng miền sản xuất ra chúng
kết hợp lại với nhau.
Dùng
gỗ đã được tẩm ướp trong vòng vài tháng, điển hình là gỗ của cây anh
đào và gỗ của cây Mizuki, những thợ thủ công lần lượt cắt con búp bê
bằng máy tiện rồi đánh bóng để hoàn thiện. Phần đầu và thân thường để
riêng biệt xong được gắn lại với nhau bằng cái chốt. Cuối cùng những
người thợ thủ công vẽ, sơn khuôn mặt và trang trí bộ kimono.
Búp
bê Kokeshi thường được du khách mua để làm kỷ niệm. Búp bê Kokeshi
không chỉ để trang trí mà còn là bùa ngăn ngừa lửa và xua đuổi ma quỷ.
Gỗ Mizuki là gỗ thường được dùng làm mặt Kokeshi. Cây Mizuko còn được
gọi là “cây nước”. Đó là một loại gỗ ẩm và một số người Nhật tin rằng có
búp bê Kokeshi trong nhà có thể giúp ngăn ngừa lửa.
Búp bê Kokeshi truyền thống
Búp bê Kokeshi truyền thống chỉ sản xuất ở 6 quận của Tohoku và thiết kế vô cùng đơn giản với cái đầu tròn và thân hình trụ. Đường nét vẽ và họa tiết trang trí ở trên những bộ Kimono được phát triển và truyền qua nhiều thế hệ. Búp bê Kokeshi của mỗi vùng miền đều có đặc điểm riêng.
Búp bê Kokeshi cách tân
Búp bê Kokeshi cách tân còn khá mới mẻ, chỉ phát triển thành một môn nghệ thuật từ Chiến Tranh Thế Giới thứ 2 và vẫn giữ nét riêng biệt là không có tay chân. Nhưng đã có những nét hiện đại hơn như là thân hình đẹp và nuột nà; thêm tóc và những màu sắc trang trí sắc sảo. Búp bê Kokeshi được “chế tạo” bởi những nghệ sĩ. Mỗi con búp bê đều có phong cách và đặc điểm riêng của nghệ sĩ đó. Phần lớn những con búp bê được chế tạo ở quận Gunma.
Búp
bê Kokeshi rất nổi tiếng ở Nhật Bản cũng như được nhiều thế hệ yêu
thích. Bạn có thể thấy những con búp bê chưa sơn (những con búp bê cách
tân) sẽ đổi màu theo thời gian. Búp bê Kokeshi không chỉ dùng để trang
trí mà còn có thể mang may mắn đến gia đình bạn.
Khánh Vân
Tổng hợp
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét