Kbal Spean - kỳ quan trên núi Kulen

Nói đến Campuchia, người ta thường nhắc đến quần thể Angkor - kỳ quan hàng đầu thế giới về điêu khắc và kiến trúc; hoặc Preah Vihear - di sản văn hóa thế giới nằm trên đỉnh Dangrek ở độ cao 700m, nơi đang xảy ra những cuộc giao tranh với Thái Lan. Ít ai biết Kbal Spean, một kỳ quan “độc nhất vô nhị” khác.

1. Kbal Spean nằm trên đỉnh Kulen ở độ cao 450m, thuộc Kulen National Park rộng 375 km2, cách Siem Reap chừng 55 km, có nhiều tên gọi khác nhau. Núi Kulen là địa danh chung. Người Khmer gọi là Kbal Spean, nghĩa đen là  “Đầu cầu” (Bridge Head), còn nghĩa bóng có lẽ là “Đầu nguồn”, “Cội nguồn”. Người châu Âu và du khách nói chung thường gọi là “Dòng sông 1.000 linga” bởi có vô số linga được tạc dưới lòng sông. Từ Siem Reap đi Bantea Srey  đến Km 27, có đường đất đỏ rẽ phải chừng 25 km là đến chân núi. Vé vào cửa dành cho khách nước ngoài là 20 USD/người. Từ đây lên Kbal Spean chỉ dài 12 km nhưng là đường độc đạo một chiều; quy định là lên trước 12 giờ, xuống sau 12 giờ và chỉ xe dưới 25 chỗ mới chạy được bởi đường hẹp, quanh co và hiểm trở.

Tại núi Kulen, các nhà khảo cổ đã phát hiện ra nhiều điểm khai thác đá để xây Angkor. Có điều chưa ai giải thích được một cách thuyết phục là cách đây cả ngàn năm, làm cách nào người Khmer vận chuyển hàng trăm triệu tấn đá - có khối nặng 65 tấn từ Kulen về Siem Reap (?). Dọc đường lên núi, có thể dừng chân mua đặc sản của rừng theo mùa. Những buồng chuối trĩu quả màu tím hấp dẫn, những trái vải, trái trường; mấy cái đuôi sóc, mấy chai mật ong… Khách vừa xuống xe là các “nhà hàng dã ngoại” ven suối cử người rối rít ra chào đón, gọi mời. Nên thỏa thuận giá cả và chọn món trước rồi hãy bắt đầu hành trình khám phá Kulen. Rất nhiều “tình nguyện viên”; cả thanh niên và trẻ em, có bé chỉ chừng mươi tuổi sẵn sàng làm tour guide kiêm phục vụ cho đoàn một cách tỉ mỉ và chu đáo.

Ảnh: Flickr

Văn phòng của ban quản lý là căn nhà dựng bằng lá trung quân. Không chỉ mái nhà mà cả vách tường, toàn bằng loại lá này. Vật liệu này độc đáo ở chỗ là vừa bền vừa không cháy. Lấy cây quẹt ga “đốt nhà”, lửa cháy khi có ga, tắt quẹt là lửa tắt ngấm. Hai bên đường lên đền, chỉ hơn trăm mét mà có hàng chục quán xá bán hàng - từ đồ ăn, đồ cúng (nhang, đèn, tiền lẻ,…) đến đặc sản rừng và đồ lưu niệm thập cẩm. Đa phần là hàng Trung Quốc, cũng có cả đồ Việt Nam, Thái Lan. Những mặt hàng rất dễ mua nhầm hàng giả là ngà voi, răng nanh heo rừng độc, mật gấu, mỡ trăn…

Mùa nắng là thời điểm lý tưởng để hành hương về Kulen - Kbal Spean và Dòng sông ngàn linga. Có thể kết hợp với tour 4 ngày 3 đêm tham quan Sambor Preikuk - Preak Vihear - Anlong  Veng (cứ địa của Khmer Đỏ, nơi có mộ của Pol Pot và Tamok) rất tiện lợi và thú vị.

Leo lên hơn 100 bậc thang, điểm dừng đầu tiên là Preak Bat Choan Tuk - nơi có dấu bàn chân phải của vị thần đã giúp người Khmer xây dựng Angkor. Bàn chân có chiều dài 2m, rộng 0,8m, sâu 0,4m, tương đương với dấu bàn chân trái trên đỉnh núi Bakheng gần Angkor Thom. Bên cạnh là Preah AngThom (còn gọi là Paang Thom hay chùa Phật Lớn), ngôi đền độc đáo nằm trên một khối đá cao 18m, diện tích khoảng 90 m2. Phần trên cùng của khối đá là tượng Phật nhập niết bàn dài 9,7m, cao 3,3m; chạm khắc rất sắc sảo. Đền được xây dựng từ thế kỷ XVI. Khu vực này còn có các đền: Chhok Ruot, Peung Ey So, Peung Ey Sey… và một bộ linga - yoni còn nguyên vẹn để làm lễ rất đẹp. Khi làm lễ, sữa và nước được rưới lên đầu linga, chảy xuống yoni, theo rãnh thoát ra ngoài. Tín đồ sẽ hứng sữa và nước này để uống, rửa mặt, cầu xin thêm sức mạnh và phước lộc (nếu yoni không có rãnh thì dùng để thờ). Núi Kulen, tiếng Khmer là trái vải. Tương truyền từ xưa, thuyền buồm từ Trung Quốc đi giao thương với thế giới, lúc trở về một số thuyền trưởng có phép thuật thường cho thuyền “lên trời” để về nước với điều kiện không ai được biết chuyện này. Lần nọ, người đầu bếp vô tình phát hiện, thuyền trưởng giật mình, tàu rơi xuống núi vỡ tan, những trái vải còn sót trên thuyền tung tóe khắp khu vực. Từ đó cây vải mọc lên. Người ta còn gọi Kulen là núi Hồng bởi vào mùa vải chín, cả rừng nhuộm một màu hồng rất hấp dẫn. Chẳng biết thực hư thế nào, nhưng tôi cũng thấy có mấy khối đá sa thạch hình thù y hệt mạn thuyền.

Hàng triệu năm trước, vùng này là biển, dấu vết còn in rõ trên các tảng đá bị sóng ăn mòn.

Từ “vách thuyền đá” có lối mòn để du khách đi bộ khám phá bí ẩn của núi rừng Kulen. Khách len lỏi qua những vùng đá nhấp nhô, ngoằn ngoèo, có nơi phải... bò hoặc đi nghiêng mới lách qua được. Năm 802, vua Jayavaman II chọn Kulen làm kinh đô của đế chế Khmer (trước đó đóng ở Sambor Preikuk -Kampong Thom), mở đầu cho kỷ nguyên Angkor chói lọi.

Nếu đi xe hai cầu thì có thể băng rừng vào bên trong, qua những bãi đá dị dạng. Có rất nhiều tháp nhỏ nằm rải rác cạnh những khối đá kỳ bí gắn liền nhiều sự tích lạ lùng. Vào dịp lễ và những đêm trăng sáng, khách nườm nượp đổ về mở hội, múa hát hay khấn nguyện. Lần đầu tham dự, ai cũng ngỡ lạc vào chốn bồng lai hư hư thực thực. Tiếng đàn, giọng hát, tiếng trống cùng với những điệu múa, lời kinh trộn lẫn những nhang đèn, với hương đêm gió núi tạo nên một không gian vô thường, huyền hoặc. Một khách hành hương kể về cảm giác kỳ lạ của mình: “Đồ đạc để ở đây nhưng qua đêm như thấy dịch chuyển  sang nơi khác. Cả người cũng vậy, tối nằm chỗ này nhưng sáng ra ở chỗ khác!”. Họ gọi vùng thiêng này là “Đất Chạy”, “Chổi Quét”, hay “Đất của Trời”.

2. Kbal Spean được xem là kỳ quan thế giới “độc nhất vô nhị” bởi có Dòng sông ngàn linga. Nơi cội nguồn Stung Siem Reap (tiếng Khmer, Stung là sông nhỏ, còn Tonle là sông lớn) trên núi Kulen, hè năm 1050 vua Suryavarman I cho đắp đập ngăn nước, khởi công thực hiện kiệt tác điêu khắc vĩ đại nhất thế giới này. Trên đoạn sông dài 4.200m, rộng bình quân 25m ( tổng diện tích hơn 100 nghìn m2) trong vòng 100 năm người Khmer đã đẽo và tạc dưới dòng sông Siem Reap (chảy về thị xã và ra Tonle Sap Lake - Biển Hồ) cơ  man nào là các tượng thần trong đạo Hindu cho đến các tượng Phật, hoa lá, một số loài thú và vô số ngẫu tượng linga, yoni. Phải đến vài trăm ngàn tượng chứ không chỉ 1.000. Người Khmer xem Kbal Spean là dòng sông linh thiêng, ai cũng mong ước được đến đó một lần trong đời để nguyện cầu và tắm suối. Nghe thiên hạ đồn, đàn ông ngồi thiền trên “linga chúa” (linga lớn nhất; đường kính chừng 1,2m) chừng 10 phút thì không cần uống Viagra (!).

Tôi đã đến Kulen hơn 10 lần, vừa rồi mới biết thêm một “lỗ mọi” ở trên sông. Từ đáy, nước phun lên trắng như sữa tỏa ra vòng tròn rồi lập tức thu về vòi phun, cứ lặp đi lặp lại như máy. Người địa phương cho biết chỗ này sâu và thiêng lắm - bỏ cái gì vào “Ngài” cũng nuốt hết.

Nhưng “nước chảy đá mòn”, kỳ tích Dòng sông 1.000 linga ngày nay đã bị hư hại gần hết. Nếu không có kế hoạch giữ gìn, có nguy cơ công trình sẽ bị biến mất trong tương lai.

Nguyễn Văn Mỹ

Ch