Cuzco - Thủ đô của đế chế Inca

(Ngày Nay) - Từ thế kỷ XV đến thế kỷ XVI là giai đoạn hoàng kim của đế chế Inca. Người Inca đã thống nhất và mở rộng vương quốc trên một khu vực rộng lớn của dãy Andes. Vào thời điểm đó, vương quốc Inca trải dài từ Ecuador đến Chile ngày nay, trong đó, thành phố Cuzco thuộc Peru giữ vai trò là thủ đô quan trọng của đế chế này. Đến nay thành phố Cuzco vẫn còn lưu giữ những thành quả nổi bật mà người Inca đã tạo dựng.

Vương quốc Inca đã từng nắm giữ sức mạnh to lớn, điều đó thể hiện qua các công trình kiến trúc và dấu ấn của vương quốc nằm rải rác ở khu vực Nam Mỹ. Năm 1983, toàn khu vực trung tâm và vùng phụ cận của thành phố Cuzco được công nhận là Di sản văn hóa thế giới.

Cuzco là một thành phố ở Đông Nam Peru, gần thung lũng Urubamba của dãy núi Andes. Thành phố là thủ phủ của vùng Cozco và tỉnh Cuzco. Từ “Cuzco” theo ngôn ngữ Inca có nghĩa là “cái rốn”. Cuzco từng được xem là trung tâm văn hóa, kinh tế và là nơi tế lễ của vương quốc Inca. Với tín ngưỡng sùng bái mặt trời, người Inca tin rằng, thủ đô của họ là trung tâm của vũ trụ.

Nằm trên độ cao 3.400 m so với mực nước biển và tựa mình vào dãy Andes với diện tích khoảng 10km2, thành phố được xây dựng một cách trình tự với lối kiến trúc rất khoa học và độc đáo. Hệ thống giao thông được thiết kế theo mô hình bàn cờ. Điểm hẹp nhất của thành phố có chiều ngang khoảng 2,8km.

Đế chế Inca đã xây dựng một số cơ sở hạ tầng vững chắc cho thành phố, hệ thống cung cấp nước là một phần quan trọng trong thành phố. Chúng vẫn được duy trì tốt cho đến tận ngày nay. Nằm ngoài ngoại ô thành phố là hệ thống cung cấp nước dạng bậc thang. Vào thời phồn thịnh của đến chế Inca, nơi này là chốn linh thiêng. Có thể nói cuộc sống của người dân thành phố trở nên no đủ là nhờ vào hệ thống cung cấp nước hiệu quả phục vụ cho mục đích sinh hoạt và canh tác.

Trong thành phố, các con đường được bao bọc hai bên là những bức tường. Các kiến trúc của Tây Ban Nha và của người Inca đều hòa chung nhau. Tuy nhiên, kiến trúc của người Inca có những điều vô cùng độc đáo. Các bức tường được dựng lên từ những khối đá khít nhau không hề có một đường kẻ hay khe hở dù nhỏ. Các khối đá được mài giũa rất tinh xảo để có những bức tường đẹp và vô cùng vững chắc. Có một số bức tường có các khối đá tương đồng, tuy nhiên, một số bức tường lại được cấu tạo từ những khối đá không tương đồng nhưng chúng được mài giũa rất cẩn thận và không hề có kẽ hở.

Đền thờ Mặt trời hay còn gọi là Corican- cha nằm ở trung tâm thành phố là chốn linh thiêng của người Inca. Nơi đây thường diễn ra các nghi lễ tôn sùng thần Mặt trời vào mùa hè. Tuy nhiên, ngày nay, chỉ còn một phần nhỏ của khu vực phức hợp này là còn tồn tại. Bên trong khu Đền thờ là các gian phòng mang tên Mặt trăng, Mặt trời, Tia chớp, cầu vồng...

Cho đến nay, các bức tường đá của khu đền thờ vẫn còn rất kiên cố. Năm 1533, khi quân đội Tây Ban Nha tràn vào thủ đô Cuzco, họ đã làm hư hại nhiều công trình của thành phố và mang về Tây Ban Nha nhiều vàng cũng như những tác phẩm nghệ thuật có giá trị của người Inca. Họ còn đập phá nhà thờ Coricancha và cho xây dựng nhà thờ Santo Domingo nằm trên nền ngôi đền linh thiêng của người Inca.

Tại Cuzco còn một di tích không kém phần nổi tiếng là pháo đài Sacsay Huaman. Pháo đài được xây dựng vào thế kỷ 9, là một công trình kiên cố gồm nhiều khối đá khổng lồ cao đến 5m và nặng đến 360 tấn.Trong quá trình xâm chiếm vương quốc Inca, người Tây Ban Nha đã đánh bại quân đội bản xứ bằng thuật mai phục và sử dụng những loại vũ khí bằng thép Kết quả là pháo đài giờ đây chỉ còn là phế tích và đế chế Inca chỉ tồn tại trong lịch sử.

Thành phố bị quên lãng

Phạm Anh Tuấn –

Quảng trường Plaza de Armas, “trái tim” của thủ phủ Cusco của người Inca – Ảnh: Phạm Anh Tuấn

Đến Peru và trước khi “lạc” vào “Thành phố bị quên lãng”, không thể không ghé thăm Cusco, thủ phủ của đế chế người da đỏ Inca. Để đến Cusco, chúng tôi đã trải qua chặng bay thật dài, từ Việt Nam đến Dubai, sau đó từ Dubai đến thành phố Rio de Janeiro (Brazil) của hãng hàng không Emirates. Nghỉ tại Rio một đêm, chúng tôi ra phi trường đón chuyến bay sớm đi Peru.

Cusco – thành phố trong sương mù

Từ thành phố Rio de Janeiro bên bờ Đại Tây Dương, chuyến bay của chúng tôi vắt ngang qua lục địa Nam Mỹ, để đến thành phố Lima ở bờ Tây của lục địa này và nằm ở ven Thái Bình Dương. Nếu ở bờ phía Đông Nam lục địa, từ trên cao nhìn xuống sẽ thấy màu xanh ngắt phủ kín đồi núi thì ở bờ phía Tây Bắc lại khá tương phản. Cả một dải phía Tây, dưới cánh máy bay, là trùng trùng điệp điệp núi đá mang màu nâu xám của đá hoặc mảng thực vật mỏng vùng khí hậu ôn đới.

Sau hơn năm giờ bay, chúng tôi đến sân bay quốc tế Jorge Chavez, thủ đô Lima của Cộng hòa Peru, và chuyển sang nhà ga nội địa để bay đến Cusco. Từ Lima bay đi Cusco, với hãng hàng không nội địa Avianca, chỉ mất khoảng một giờ bay. Chúng tôi bay qua những vùng núi đá rộng lớn, những dãy núi màu nâu đỏ, trên đỉnh phủ tuyết trắng xóa, tuyệt đẹp.

Cusco là một thành phố nằm ở Đông Nam Peru, gần thung lũng Urubamba của dãy núi Andes. Vua Pachacutec của đế chế Inca, đã xây dựng Cusco theo hình dạng con báo vươn mình tại một vị trí cao 3.400m so với mực nước biển. Do ở độ cao khá lớn, không khí loãng, áp suất giảm nên tiếp viên luôn dặn dò khách phải đi nhẹ, nói khẽ, tránh bị ảnh hưởng đến sức khỏe.

Từ trên cao nhìn xuống, du khách có thể thấy những con đường mòn chồng chéo, uốn lượn qua nhiều ngọn núi, khu rừng sương mù. Người ta nói rằng, trong số hàng ngàn con đường được các nền văn hóa thời tiền Columbus xây dựng ở Nam Mỹ, thì những con đường mòn của người Inca là đáng chú ý nhất. Mạng lưới những con đường này hội tụ về thành phố Cusco – thủ đô của đế chế Inca trước kia.

Sức hấp dẫn của Cusco

Khi chiếc phi cơ hạ dần độ cao. Bất chợt, giữa muôn trùng đồi núi hiện ra một thung lũng rộng lớn. Nơi đó có một đô thị nằm dọc theo lòng chảo và trên các sườn đồi là thành phố Cusco.

Khi chiếc phi cơ hạ dần độ cao. Bất chợt, giữa muôn trùng đồi núi hiện ra một thung lũng rộng lớn. Nơi đó có một đô thị nằm dọc theo lòng chảo và trên các sườn đồi là thành phố Cusco. Theo Wikipedia, từ khoảng 800 năm trước – thế kỷ thứ 13 – Cusco đã trở thành thủ đô của đế chế Inca cổ đại, nơi đầu tiên mà người Inca đã chọn để làm quê hương của mình, kết thúc đời sống du mục hàng ngàn năm trước đó. Và trong suốt hơn 300 năm, từ thế kỷ thứ 13 đến thế kỷ thứ 16, người Inca làm chủ một vương quốc rộng lớn ở Nam Mỹ, trải dài từ Ecuador đến Chile, Argentina và Peru. Chừng ấy cũng đủ nói lên sức hấp dẫn của vùng đất này.

Buổi trưa, ghé dùng bữa tại nhà hàng có tên là Manka, một nhà hàng nho nhỏ, xinh xắn, trên con phố có tên là Calle San Augustin, nằm ngay trong khu phố cổ trung tâm. Một bữa trưa nhẹ nhàng, ngon miệng với món khai vị bằng salad hải sản nổi tiếng của Peru và món chính là thịt bò kiểu lúc lắc và tráng miệng với món Goldenberry. Trong cái yên tĩnh của Cusco, dưới cái nắng nhạt của miền ôn đới, trên tầng 2 của nhà hàng Manka, chúng tôi thư thả thưởng thức những ly cà phê hảo hạng của Peru, ngắm nhìn ánh nắng dịu dàng phủ xuống những ngôi nhà, con phố cổ kính. Có thể, trong suy nghĩ chủ quan của mình, tôi thấy không ngon bằng loại cà phê mà mình thường uống ở Việt Nam, nhưng ở khung cảnh như thế này, lời khen cũng được xem là đáng giá.

Buổi chiều cùng ngày, chúng tôi thả bộ ra Quảng trường Plaza de Armas, quảng trường trung tâm thành phố – vị trí được xem là trái tim của con báo trong hình dáng thủ phủ Cusco của người Inca.

Những chứng tích lịch sử

Đền thờ Thần Mặt Trời – Ảnh: Phạm Anh Tuấn

Thành phố này quả thực rất đẹp! Hai nhà thờ lớn nằm phía Đông và Nam khu vực quảng trường, những hành lang với vòm cong chạy dài, những dãy nhà mái ngói cổ xưa,… như một chứng tích lịch sử cho một giai đoạn 300 năm huy hoàng của đế chế Inca, trước khi người Tây Ban Nha đánh chiếm và cai quản vùng đất này.

Ở Cusco, đền thờ Thần Mặt Trời được xây dựng trên một ngọn đồi, là một công trình kiến trúc lớn, xây bằng đá, một phần được xây dựng bởi người Inca, và một phần do người Tây Ban Nha hoàn thiện. Những viên đá lớn, được đẽo gọt phẳng phiu để có thể ghép khít vào nhau không nhìn thấy mạch vữa, đủ để chúng ta ngả mũ thán phục sự kiên trì và khéo tay của những người thợ cho một công trình xây dựng trong vòng 40 năm. Tuy ngày nay, nhiều hạng mục đã phải trùng tu lại, những mái tranh xưa được thay thế bằng khung thép, nhiều bức tường đá được thay thế bằng gạch và bê tông, nhưng những phần còn lại, được bảo tồn rất tốt, cũng đủ cho chúng ta hình dung được một công trình kiến trúc vĩ đại của người xưa.

Điểm thứ hai mà chúng tôi ghé thăm là Pháo đài Sacsayhuaman hay Saksaywaman. Pháo đài nằm trên đồi cao phía Bắc cố đô Cusco, khu vực đầu của con báo. Người Inca đã xây dựng pháo lũy này để bảo vệ thủ đô của họ. Chúng tôi ghé pháo đài, khi đồng hồ chỉ 5 giờ chiều. Đây nguyên là một đài thiên văn của người Inca. Khi quân Tây Ban Nha tấn công họ, đã nhanh chóng chiếm lĩnh cứ điểm quan trọng này để biến nó thành một pháo đài khống chế thành phố. Con đường lên pháo đài có tên là Don Bosco, chạy quanh co, vắt vẻo trên sườn đồi.

Tàn tích pháo đài nằm trên đỉnh hai ngọn đồi cao dù chỉ còn lại những bức tường đá bao quanh ngọn đồi, từ thấp lên cao, nhưng cũng đủ để chúng tôi thán phục. Những viên đá nặng từ vài trăm cân cho đến những vài tấn, tất cả được vận chuyển lên đỉnh đồi, ghép khít vào nhau, tạo thành những vòng tường thành, bảo vệ lễ đài trên đỉnh.

Chiều muộn, khi ánh tà dương dần khuất sau những ngọn núi, chúng tôi lên xe về khách sạn Sonesta Hotel Cusco, nằm ngay khu trung tâm phố cổ. Sau bữa tối tại nhà hàng Ý có tên là Incanto ngay sát quảng trường trung tâm, chúng tôi về nghỉ sớm. Ngày đầu tiên trong điều kiện không khí loãng, thiếu ô xy nên một số du khách thường cảm thấy hơi khó thở. Do đó, các khách sạn ở Cusco thường cung cấp dịch vụ cho thở ô xy cho những du khách này.

Chậm rãi ở Cusco

Peru thường không phải là một trong những lựa chọn đầu tiên của khách du lịch Việt nhưng tôi biết chắc rằng một ai đã từng đến đây, họ sẽ sớm muốn quay trở lại, nhất là với Cusco, thành phố cổ kính bên những dãy núi xanh.

Tôi đến Cusco sau những ngày lang thang nhiều miền trên đất nước Peru. Đất nước kỳ lạ này là nơi khiến ta có thể cảm thấy mình đang bước đi trong một địa cầu thu nhỏ với đủ mọi hình thái từ đồng bằng tới núi cao, từ những bờ biển tới dãy Andes phủ tuyết trắng, phút chốc đã thấy mình đặt chân vào giữa sa mạc rồi không lâu sau đó xuôi sông Amazon vào đến tận rừng sâu nhiệt đới. Khí hậu trong ngày của Peru có thể thay đổi nhanh như chớp mắt, đang thoắt nắng lại có thể mưa ngay, đang hanh khô có thể lạnh cóng vào ban đêm và đâu đó ở các triền núi tuyết có thể rơi và dừng không báo trước. Không ở đâu cho tôi cảm xúc nhiều chiều như khi du lịch Peru. Tôi yêu Peru như yêu một cô gái Nam Mỹ có đủ mọi cung bậc cảm xúc tinh tế trong từng bước nhảy Flamenco của nàng.

Tường gạch đỏ cổ kính là đặc điểm thu hút của nơi đây

Peru tiếp giáp với 5 nước Ecuador, Colombia, Brasil, Bolivia và Chile, phía Tây giáp Thái Bình Dương. Thành phố núi Cusco là thủ đô của đế chế da đỏ Inca ở độ cao hơn 3.400m phía Đông Nam Peru và trong hệ thống núi Andes từ lâu đã là một điểm đến mơ ước của nhiều du khách. Nếu bạn là những người ưa hoạt động, nhiều năng lượng, Machu Picchu, Nhà thờ Company of Jesus, pháo đài Sacsayhuaman, di tích Choquequirao hay ruộng bậc thang Pisac… chính là nơi để thử sức.

Món nước giải khát có một không hai từ ngô tím là đặc sản của Cusco

Sau những lịch trình dài ngày tìm về với nền văn minh Inca, có những bức ảnh tuyệt đẹp về Machu Picchu bảng lảng trong mây trắng, khi quay lại Cusco, bạn nên dành thời gian để tận hưởng những phút giây yên tĩnh của thành phố núi này.

Vì luôn chọn nơi có hệ số âm thanh thấp, tôi quay lại Cusco hai lần vì ở đây tôi có thể rủ đi tất cả những hối hả đường dài và sống những ngày không cần đến phương tiện di chuyển. Tôi đến Cusco, nhận phòng ở một khách sạn với thiết kế trong ngoài đậm văn hóa Peru, để đồ đạc ở lại, mặc một cái áo khoác nhẹ và bắt đầu làm khách bộ hành chậm rãi khám phá từng ngõ ngách phố cổ.

CUSCO – THÀNH PHỐ RẢO BỘ

Những bức tường được ghép bằng các tảng đá lớn nổi tiếng có từ nền văn minh Inca ghép khít lên nhau bao bọc quanh thành phố. Những góc phố, những dãy nhà thờ cao lớn đều phủ một màu nâu ấm áp quây thành một quần thể phố cổ kính đặc trưng của Cusco. Nhà thờ Plaza de Armas, Santo Domingo ở ngay trung tâm Cusco với dáng vẻ điềm tĩnh như một người khổng lồ quan sát mọi hướng.

Khắp nơi đường phố ở Cusco người qua lại rất tấp nập từ sáng đến đêm nhưng cả người lẫn phương tiện di chuyển như có một thỏa thuận ngầm về việc giữ gìn một không gian yên tĩnh. Ở những chiếc ghế đá ngắm cảnh ngay khu trung tâm cũng có thể có được một khoảng không cho riêng mình.

Những con đường mòn rải đá uốn lượn, quanh co khắp các ngôi làng cổ với những cánh cửa gỗ với màu sơn cũ, rồi từ thung lũng men lên các ngọn đồi lộng gió. Để rồi từ trên những điểm dừng rất cao của các ngọn đồi nhìn xuống là tăm tắp những mái ngói đỏ san sát tiệp với màu đá lát đường và màu đất đỏ bazan. Cả thành phố nhìn từ trên cao còn mang dáng vẻ của một nền văn minh rực rỡ, một trung tâm văn hóa lớn từ thế kỷ 13, thủ đô của đế chế Inca cổ đại, từng là nơi tế lễ của vương quốc Inca được thiết kế như một bàn cờ. Cusco mang trong nó những bí ẩn, dấu tích chưa khám phá hết về lịch sử Peru, kiến trúc Inca và Tây Ban Nha hòa quyện vào nhau làm nên một bản sắc khó cắt nghĩa.

NHỮNG MÀU SẮC BẢN ĐỊA

Con Llama rất được người Peru ưa chuộng và chăn thả rất nhiều quanh khu phố cổ và vùng núi cao Andes

Peru là một đất nước đa dạng về văn hóa và tín ngưỡng. Trên đường phố Cusco, dòng người di chuyển với trang phục từ nhiều miền. Ngành dệt may, thủ công mỹ nghệ, nghề làm da là những ngành nghề truyền thống phát triển từ thời Inca. Những màu sắc sặc sỡ từ trang phục vùng núi cao Andes theo chân phụ nữ xuống chợ vùng cao và ngập tràn sắc đỏ trong những mùa lễ hội Corpus Christi vào tháng 6 hàng năm ở ngay trung tâm Plaza de Armas của thành phố.

Du lịch Peru bạn có thể dễ dàng tìm thấy nghệ sĩ chơi đàn Harp, hay còn gọi là hạc cầm ở bất cứ khu phố nào ở Cusco, là một loại nhạc cụ có từ lâu đời và phổ biến ở vùng Nam Mỹ. Các buổi diễn nhạc kết hợp Flamenco đều diễn ra vào hàng đêm tại các khu nhà biểu diễn có bán vé ngay trung tâm. Không gì thú vị hơn đến tham dự các buổi hòa nhạc, sau đó rảo bộ vào phố đêm phủ đầy sương mù và đi mua sắm ở khu chợ trung tâm Plaza de Armas.

Nghệ sĩ dân gian đường phố chơi đàn Harp

Và tất nhiên, không thể bỏ qua câu chuyện ẩm thực. Cá Trout và khoai tây nướng là món đặc sản khó quên của vùng núi cao Andes được phục vụ cùng với loại trà tươi làm từ lá cocain hoặc trà thảo mộc trên núi. Salad Ceviche là món ăn được nhiều người ưa chuộng nhất, cá hoặc hải sản được ướp vị chua cùng những gia vị đậm đà, sau đó dọn lên đĩa cùng những loại rau củ. Ngô Choclo là loại ngô to bằng bắp tay với nhiều màu sắc và vị ngọt khác nhau được ăn cùng với phô mai làm từ sữa dê và loại ngô tím được nấu thành chicha morada, một loại nước giải khát mát thanh.

Nụ cười sơn nữ vùng núi Andes

Được xem là một thành phố tấp nập khách thập phương nhưng Cusco bao đời nay vẫn vậy, vẫn mang bản sắc không thể pha lẫn. Rất nhiều người đến đây chỉ để rảo bộ, chữa trị bệnh tâm lý, hoặc đơn giản chỉ để nhìn ngắm mặt trời mọc và lặn theo một chu trình bất tử, cũng có khi chỉ để được nghe những nghệ sĩ dân gian chơi nhạc cụ dân tộc hòa vào tiếng lục lạc của con Llama.

TIP DU LỊCH CUSCO

Mùa đẹp nhất để thăm Cusco là từ tháng 5 đến tháng 8.

Trước khi đến Peru, bạn cần đăng ký hồ sơ xin visa và phải có mặt tại Hà Nội để phỏng vấn.

Ngôn ngữ chính thống ở Peru là tiếng Tây Ban Nha và rất ít người sử dụng tiếng Anh. Thế nên trước khi đến đây bạn nên mua một cuốn từ điển cầm tay nhỏ có phiên âm những câu giao tiếp cơ bản.

Xe bus ở đây rất hiện đại, sạch sẽ và giá cả rất vừa túi tiền.

Người Peru dùng tiền Sol và bạn nên đổi sang tiền mặt nội địa để thuận tiện cho các giao dịch.

Nhóm thực hiện

Mỹ Dung – Nguồn Tạp chí Phái Đẹp ELLE