 |
| Medina tại Fes nhìn từ trên cao, bên dưới là 9000 con đường như một mê cung đầy sắc màu Ma-rốc. |
Người ta nói muốn hiểu một nền văn hóa thì hãy đến chợ bởi nơi đấy phản ánh rõ ràng nhất mọi thứ như lối sống, con người, trang phục, ẩm thực… Fes el Bali (Old Fes) vì thế luôn là điểm đến hàng đầu cho bất cứ du khách nào đặt chân đến ngôi chợ cổ được công nhận là di sản thế giới năm 1981 này. Tất nhiên cũng đừng nói bạn đã đến Fes nếu chưa một lần lạc bước trong medina ở Fes.
Tại Fes, sẽ dễ dàng hơn rất nhiều nếu bạn tìm được một tour guide bởi không chỉ đưa lối chỉ đường mà họ sẽ chia sẻ rất nhiều các thông tin thú vị về khu medina độc đáo có đến 9.000 con đường lớn nhỏ. Nếu tự đi, hãy cứ để bước chân phiêu du đưa lối và nhìn hướng mặt trời để tìm đường ra như bao người dân Fes vẫn làm.
Cổng vào media không hoành tráng như du khách tưởng tượng. Chỉ một lối được mở ra giữa con đường hẹp, đặt chân vào ấy, dòng người gồm cả cư dân bản địa và khách thập phương sẽ cuốn bạn đi một cách tự nhiên. Để không bị lạc đoàn, cứ đến ngã ba các anh hướng dẫn lại đứng chờ hoặc cầm những cây cờ có màu nổi trội để báo hiệu. Điều cần chú ý là túi xách, ví tiền, điện thoại và trước khi nhấc máy ảnh lên chụp, hãy lịch sự hỏi ý kiến người phía trong ống kính nếu không muốn bị ném cho cái nhìn hằn học hoặc vài câu đe đọa, phàn nàn.
 |
| Lối vào media dễ làm nhiều du khách ngạc nhiên bởi sự khiêm tốn của nó |
Thế giới mới mở ra chỉ sau vài bước chân, cửa hàng nối tiếp cửa hàng. Thịt, cá, rau củ, bánh trái được bày bán từ trên các kệ đến các sọt đặt dưới nền đất. Nơi bán thịt lạc đà còn treo hẳn chiếc đầu ngậm bó rau khiến nhiều du khách rùng mình khi lướt qua. Chủ yếu là đàn ông bán hàng, còn người đi chợ thì rất phong phú. Càng vào sâu, những ngõ ngách càng phức tạp. Có ngõ cụt khi đi vào lại mở ra một giếng trời bên trong. Trước đây đó được phục vụ như một caravanserai dành cho các nhà buôn đường dài ghé vào trú ngụ. Dưới khoảng sân là khu vực cột ngựa lừa còn trên tầng lầu là những căn phòng nghỉ chân. Ngày nay, các cô gái làm nghề dệt sợi đứng từ trên lầu thả những túm chỉ xuống đất để cuộn lại thành bó. Họ ngại ngùng khi thấy những vị khách lạ đang ngẩng đầu lên ngắm nhìn.
Medina được chia ra thành nhiều khu chuyên về bán hàng ăn uống hay vải vóc. Men theo vách tường người ta cũng có thể biến thành cửa hàng giầy với vài giá gỗ hay quầy trang sức treo trên tấm vải đen. Nhiều lối đi xuyên qua mái vòm trơ gạch cổ kính, trên đó là ô cửa sổ vốn chỉ lớn hơn quyển sách giáo khoa một chút. Không khí gợi nhớ những ngõ nhỏ trong lòng phố cổ Hà Nội nhưng mùi hương lại khác hẳn.
Bạn sẽ ngửi thấy đâu có chút hồi, quế, hương hiệu, mùi những “chiếc taxi” - biệt danh dành cho các chú lừa ngựa, “phương tiện” duy nhất có thể được đi lại trong lòng medina. Không hề có bóng xe máy, xe đạp và tất nhiên là ôtô bởi khá nhiều lối đi chỉ vừa đúng một thân mình. Đó là chưa kể trên đầu là hệ thống dây phơi hoặc cột chèo gỗ chống đỡ những ngôi nhà trăm tuổi khiến bạn cảm thấy có gì đó ngột ngạt, khó chịu nhưng lại hấp dẫn khó cưỡng khi những bước chân cứ dấn tới với một sức mạnh vô hình. Âm thanh lúc rì rầm lúc náo nhiệt, lúc thánh thót hay vang dội của những người đi chợ, người giao hàng, người bán kẻ mua xoáy vào trong tai của các vị khách phương xa chẳng khác một mớ hỗn độn giữa trời nắng gắt.
 |
| Một tín đồ hồi giáo đang rửa mặt và tay chân trước khi vào làm lễ buổi trưa |
Thánh đường Al Qaraouiyine buổi ban trưa đầy ắp các tín đồ. Đây là nơi thờ phụng và cũng là điểm đến văn hóa quan trọng trong media. Al Qaraouiyine là biểu tượng đặc trưng kiến trúc Ma-rốc với ngọn tháp cao nổi bật. Được dựng nên từ thế kỉ 9 (859 sau công nguyên) bởi Fatima Al-Fihria, một nữ tín đồ ngoan đạo từ Kairouan (ngày nay là Tunis) từ một thánh đường nhỏ ban đầu. Với sự ủng hộ của qua nhiều thế hệ hoàng đế Ma-rốc, Qaraouiyine thường xuyên được trùng tu, mở rộng và trang trí nhiều lần. Ngôi thánh đường tồn tại như trái tim văn hóa và tôn giáo của Fez.
Sau này, nơi đây trở thành trung tâm học vấn quan trọng với những học giả xuất chúng về khoa học và tôn giáo đặc biệt trong giai đoạn thế kỉ 10 đến 12. Nhiều các môn học đã được dạy và tiếp thu bởi những nhà triết học Avempace và Averros, Maimodines; nhà sử học Ibn Khaldoun; nhà địa lý học Al Idrissi, Abdeslam Ben Machich. Đây được coi là trường đại học chính thống đầu tiên trên thế giới. Trong lịch sử Ulema (những học giả về luật lệ Hồi Giáo) của trường Qaraouiyine đã từng được tôn trọng và Sultan (hoàng đế) cũng thường xuyên thỉnh ý kiến từ họ.
 |
| Phương tiện vận chuyển trong trong medina là ngựa và lừa |
Xưởng thuộc da – hơi thở của medina cổ kính
Fes được coi là “Mecca of the West – Mecca của phương Tây” hay “Athens of Africa – Athens của châu Phi” với ý chỉ sự phát triển mạnh mẽ trong quá khứ của thành phố về nhiều mặt. Với khoảng 156.000 người sống và làm việc trong medina, có lẽ đây là vùng trung tâm đô thị không có xe lớn nhất trên thế giới. Qua nhiều thế kỷ, mọi thứ hiện đại đã được mang vào trong lòng medina Fes El Bali ngoại trừ xe cơ giới và cách mọi người đang tạo nên hàng hóa để bày bán vẫn như xưa. Theo chân những chú lừa thồ hàng, kiên nhẫn và từ tốn, bạn sẽ tìm đến được các xưởng thuộc da thủ công đầy sắc màu và mùi hương khó quên. Nếu đi cùng hướng dẫn viên, họ sẽ nhanh chóng đưa bạn lách qua những cung đường hẹp và chạm ngõ xưởng thuộc da trong vài phút.
 |
| Một công nhân đang nhúng những tấm da vừa lột vào bể ngâm màu trắng giàu axit |
 |
| Xưởng thuộc da lớn giữa lòng medina có hơn một trăm hố nhuộm góp phần tạo nên thứ mùi hôi rất đặc trưng. |
Tannery hay còn gọi là xưởng thuộc da xuất hiện khá nhiều trong những tấm postcard ấn tượng về Ma-rốc. Fes sở hữu những xưởng thuộc da lâu đời nhất thế giới vốn ra đời khoảng thế kỉ thứ 9. Ấn tượng đầu tiên sẽ đến từ khướu giác của bạn chứ không phải những hình ảnh thị giác. Vừa vào một cửa hàng đồ da, anh nhân viên nhanh chóng phát cho mỗi du khách một nhánh bạc hà để ngửi. Lá tươi và dậy mùi giúp xua bớt mùi hôi thối đang lan tỏa tưởng chừng mỗi lúc một đậm đặc hơn. Có khá nhiều các cửa hàng bán đồ da vây xung quanh khu xưởng thuộc và họ dành hẳn khu sân thượng để du khách nhìn và chụp ảnh. Hoạt động này liên tục diễn ra từ thế kỷ thứ 11 khi mà những món đồ da được sản xuất từ Fes xuất đi trở nên nổi tiếng.
Sau những lối lên cầu thang chật hẹp của 4 tầng lầu, “phần thưởng” cho mỗi du khách là hình ảnh hàng trăm hố tròn bên dưới nhiều màu sắc khác nhau cộng với mùi hôi của da bốc lên không ngừng nghỉ.
Anh nhân viên cửa hàng có vẻ đã quá quen với không khí đặc trưng này nên vẫn tươi cười giới thiệu thông tin cho khách mà chẳng cần đến những cành bạc hà kia. Xưởng thuộc da bên dưới có hai khu phân biệt rõ ràng bằng màu sắc. Một nửa màu trắng và nửa kia pha trộn của nhiều gam màu khác nhau. Người ta thu mua phân chim bồ câu và lợi dụng tính chất axit trong đó để hòa với nước rồi ngâm những tấm da cừu, dê, lạc đà. Sau đó để nhuộm màu, họ lại tiếp tục nhúng da vào các bể theo từng màu.
 |
| Anh hướng dẫn bản địa tại Fes thân thiện trong bộ quần áo truyền thống của người Ma-rốc |
 |
| Cậu thanh niên đi ngang qua một hố nhuộm màu đỏ lấy từ cây lá móng (henna) |
Màu sắc được nhuộm sử dụng chủ yếu là cây lá móng - henna cho màu đỏ, nghệ tây cho màu vàng nâu hay bạc hà cho màu xanh. Sau khi đã tẩy sạch da và nhuộm màu họ đem trải lên những nóc nhà trong media để phơi. Quy trình mà những công nhân đang thực hiện ngày nay đã tồn tại khoảng hơn 5 thế kỉ. Đây là một công việc rất linh động bởi một tấm da của các nhà sản xuất có thể tạo ra nhiều sản phẩm khác nhau về kích cỡ, hình dạng và màu sắc.
Những người đàn ông và cả trẻ vị thành niên không có bất cứ dụng cụ bảo vệ nào nhảy xuống chiếc hố, trầm mình trong làn nước đậm đặc để đảd o các tấm da hay vớt chúng lên. Nhiều du khách đứng bên trên rùng mình và không ngớt bàn tán, xót xa cho thân phận của những người làm thuê. Họ đã làm công việc này từ nhiều thế hệ và lối sản xuất truyền thống vẫn được giữ lại trong lòng medina như một minh chứng cho sức mạnh của dòng chảy lịch sử.
 |
| Chỉ cần một bờ tường là người ta đã có thể mở được cửa hàng dép da |
Khách hẳn với sự lam lũ và cơ hàn bên dưới là những sản phẩm bóng bẩy đặt trên kệ. Túi, áo khoác, giầy, dép, ví đều được làm bằng tay tỉ mỉ và có giá không hề rẻ. Một chiếc áo khoác da lạc đà có thể được hét lên 3000 Euro và thậm chí trả 300 bạn vẫn còn cảm thấy hơi hớ. Không thể phủ nhận tài bán hàng của những người Ma-rốc ở Fes. Họ nhiệt tình, chân thành (dù có thể chỉ là bề ngoài), nói năng liến thoắng và rất biết cách đưa đẩy.
Nắng chiều ngả dần trên medina, những công nhân trong xưởng thuộc da vẫn miệt mài làm việc, người đi lại vẫn không ngớt, bước chân du khách dần thưa trả lại một khu chợ đúng chất của riêng cư dân Fes. Từ đỉnh đồi trên cao nhìn xuống, gần một vạn con đường chằng chịt đang ôm vào lòng những con người Ma-rốc bản địa với một nền văn hóa đặc sắc. Nhánh bạc hà trên tay tôi đã héo nhưng hương thơm phảng phát thì vẫn còn đâu đây, lại chợt nhớ cái mùi thum thủm đến khó chịu của xưởng thuộc da, nơi ấy ẩn chứa cả một câu chuyện dài và sâu sắc.
Từ Việt Nam bạn có thể đến Ma-rốc bằng cách sử dụng các chuyến bay của hãng hàng không Thổ Nhĩ Kỳ Turkish Airlines hay Emirates.
Các chuyến bay thông thường hạ cánh xuống Casablanca, thành phố lớn nhất tại Ma-rốc, từ đó du khách có thể chọn đi bus hay tàu đến Fes (300km – 6 tiếng đồng hồ) .
Tại Việt Nam hiện chỉ có một vài công ty bán tour Ma-rốc như VYC Travel với hành trình 13 ngày 12 đêm với giá khoảng 78.500.000đ qua những thành phố gồm thủ đô Rabat, Casablanca, Marrakesh, Ouarzazate, Arfoud và Fes.
Bạn cần visa để đi du lịch tại Ma-rốc và có thể tham khảo từ các nhân viên của đại sự quán Ma-rốc nằm tại Hà Nội.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét