Đại học lớn nhất Israel, cái nôi đào tạo nhân tài đất
nước, được đặt tên Ben-Gurion - thủ tướng đầu tiên và cũng là người
quyết định trong việc thành lập nhà nước Israel - Ảnh tư liệu
Sa mạc dần bị đẩy lùi
Tỉ phú Mỹ Warren Buffett đã tự phá vỡ nguyên tắc trong
nhiều thập niên là không bao giờ mua các công ty nước ngoài - bằng việc
thâu tóm ISCAR Metalworking, một doanh nghiệp Israel với giá 4,5 tỉ
đôla, ngay trước thời điểm xảy ra cuộc chiến giữa Israel và Libăng năm
2006. Thật khó để các doanh nghiệp công nghệ không để mắt đến Israel.
Gần một nửa các công ty công nghệ hàng đầu thế giới đã mua lại các doanh
nghiệp mới thành lập của Israel, hoặc mở các trung tâm nghiên cứu và
phát triển (R&D) tại đây. Chỉ riêng Hãng Cisco đã mua lại chín doanh
nghiệp của Israel và vẫn đang tiếp tục công cuộc tìm kiếm.
Câu chuyện về phương thức giúp Israel đạt được thành
tựu như hiện nay - tăng trưởng kinh tế 50 lần trong vòng 60 năm - không
chỉ xoay quanh nét lập dị trong văn hóa của người Israel, bản lĩnh kinh
doanh được tôi luyện trên chiến trường hay yếu tố ngẫu nhiên mang tính
địa chính trị. Lịch sử nền kinh tế Israel là một hành trình gồm hai bước
tiến vĩ đại, bị chia cắt bằng một giai đoạn kinh tế đình trệ và lạm
phát tăng cao. Những chính sách kinh tế vĩ mô của chính phủ đã đóng vai
trò quan trọng trong việc thúc đẩy tốc độ tăng trưởng của đất nước rồi
đảo ngược và giải phóng nó theo những cách mà ngay cả chính phủ cũng
không mong đợi.
Bước tiến vĩ đại đầu tiên diễn ra từ năm 1948-1970,
giai đoạn thu nhập bình quân đầu người tăng gần gấp bốn lần và dân số
Israel tăng gấp ba lần, thậm chí giữa giai đoạn Israel đang tham gia ba
cuộc chiến lớn. Lần thứ hai là từ năm 1990 đến nay, giai đoạn Israel
chuyển mình từ một vùng ao tù nước đọng trở thành một cường quốc công
nghệ. Trung tâm của cú nhảy vĩ đại đầu tiên là một phát kiến xã hội mà
quy mô không hề tương xứng với tầm ảnh hưởng địa phương và quốc tế của
chính nó: nông trang (kibbutz).
Ngày nay, tuy chiếm chưa đến 2% dân số Israel, song
những nông trang sản xuất đến 12% lượng hàng hóa xuất khẩu của cả nước.
Được tạo ra như các khu định cư nông nghiệp nhằm xóa bỏ sự tư hữu và đem
lại bình đẳng cho toàn dân, phong trào đã phát triển trong suốt 20 năm
tiếp theo, lên thành 80.000 người sống trong 250 cộng đồng, song con số
này vẫn chỉ chiếm 4% dân số Israel. Tuy nhiên ngày nay các nông trang đã
đóng góp 15% thành viên của Knesset - tên gọi Quốc hội Israel - và một
con số còn lớn hơn thế cho lực lượng sĩ quan và phi công của quân đội
Israel.
Sự trỗi dậy của nông trang một phần là kết quả của
những đột phá trong công nghệ và nông nghiệp do các nông trang và trường
đại học của Israel thực hiện. Bất lợi của quốc gia khi có một phần lãnh
thổ bị sa mạc hóa đã được chuyển hóa thành của cải. Nhìn vào Israel hôm
nay, hầu hết du khách sẽ ngạc nhiên khi biết 95% diện tích của đất nước
này bị xếp vào nhóm bán khô hạn, khô hạn hoặc rất khô hạn dựa vào lượng
mưa hằng năm. Thật vậy, khi mới lập quốc, sa mạc Negev xâm lấn sâu lên
phía bắc, giữa Jerusalem và Tel Aviv. Vẫn là vùng đất lớn nhất Israel,
nhưng tiến trình xâm thực của sa mạc Negev đã bị đảo lộn khi vùng đất
phía bắc của nó đã phủ đầy các cánh rừng và các cánh đồng nông nghiệp do
con người trồng. Phần lớn điều này đạt được là nhờ các chính sách thủy
lợi sáng tạo từ thời của Hatzerim. Ngày nay Israel dẫn đầu thế giới về
tái chế nước thải: hơn 70% lượng nước được tái chế, tỉ lệ gấp ba lần tại
Tây Ban Nha, quốc gia đứng vị trí thứ hai.
Nông trang Mashabbe Sade, cũng trong sa mạc Negev, còn
đi xa hơn: những thành viên nông trang đã tìm ra cách sử dụng nước tái
chế không chỉ một mà những hai lần. Họ đã đào giếng sâu bằng chiều dài
mười sân bóng đá và phát hiện nguồn nước vừa ấm vừa mặn. Điều này không
có vẻ gì là tuyệt vời, cho đến khi họ tham khảo ý kiến từ giáo sư Samuel
Appelbaum của Trường đại học Ben-Gurion tại Negev: ông nhận ra đây là
nguồn nước hoàn hảo để nuôi cá nước ấm. Các nông trang viên bắt đầu bơm
nguồn nước nóng 37OC vào trong các bể chứa cá rô phi, cá chẽm và cá vược
để sản xuất thương mại. Sau khi được dùng trong bể cá, chỗ nước chứa
chất thải của cá giờ lại là nguồn phân bón hoàn hảo cho các rặng cây chà
là và ôliu. Các nông trang cũng tìm ra cách trồng rau và cây ăn trái
được tưới trực tiếp bằng nguồn nước ngầm.
Một thế kỷ trước, Israel đã được Mark Twain và nhiều du
khách khác miêu tả là vùng đất phần lớn cằn cỗi. Giờ đây nơi này có
khoảng 240 triệu cây xanh do hàng triệu người cùng trồng. Tháng 12-2008,
Đại học Ben-Gurion chủ trì một hội nghị chống sa mạc hóa lớn nhất thế
giới do Liên Hiệp Quốc tài trợ. Các chuyên gia đến từ 40 nước háo hức
được tận mắt chứng kiến tại sao Israel là quốc gia duy nhất mà sa mạc
đang dần bị đẩy lùi.
Con đường tiên phong mới là sáng tạo ra cái mới
Câu chuyện nông trang chỉ là một phần của quỹ đạo chung
trong cuộc cách mạng kinh tế Israel. Từ năm 1950 đến hết năm 1955, kinh
tế Israel tăng trưởng khoảng 13% mỗi năm. Những năm 1960, mức tăng
trưởng hằng năm tiếp tục đạt khoảng 10%. Nền kinh tế Israel không chỉ mở
rộng mà còn trải qua điều mà các nhà kinh tế gọi là “cú nhảy vọt”, diễn
ra khi một nước đang phát triển thu hẹp khoảng cách thu nhập theo đầu
người với những quốc gia giàu có ở thế giới thứ nhất.
Những khoản đầu tư khổng lồ của Israel dành cho các dự
án như hệ thống dẫn nước quốc gia Israel, dẫn nước biển Galilee từ phía
bắc xuống vùng Negev khô hạn ở phía nam đã giúp kích thích tốc độ tăng
trưởng cao. Sự phát triển thần tốc của nhà cửa ở các nông trang đã tạo
ra tăng trưởng trong xây dựng và các ngành dịch vụ. Bộ trưởng quốc phòng
Shimon Peres và Al Schwimmer, một người Mỹ từng buôn lậu máy bay và vũ
khí vào Israel trong suốt cuộc chiến độc lập, đã nuôi giấc mơ tạo dựng
ngành công nghiệp hàng không của Israel. Khi họ trình bày ý tưởng với
Chính phủ Israel vào những năm 1950, phản ứng họ nhận được đi từ sự hoài
nghi đến giễu cợt. Vào thời điểm đó, hàng hóa thiết yếu như sữa và
trứng vẫn còn khan hiếm, và hàng ngàn người tị nạn mới đến vẫn phải sống
trong lều, nên không có gì ngạc nhiên khi hầu hết các vị bộ trưởng đều
nghĩ rằng Israel không đủ khả năng và cũng khó thành công với nỗ lực đó.
Nhưng Peres đã thuyết phục được David Ben-Gurion rằng Israel có thể bắt
đầu sửa chữa các máy bay còn lại từ Thế chiến II. Họ thành lập một
doanh nghiệp lớn nhất ở Israel khi đó là Bedek. Ngày nay Bedek trở thành
Israel Aircraft Industries, doanh nghiệp dẫn đầu thế giới trong lĩnh
vực hàng không.
Nhưng điều ấn tượng lớn hơn là quốc gia non trẻ Israel,
chỉ mới hơn 60 tuổi, đã chuyển đổi bản thân từ một quốc gia tỉnh lẻ và
bị cô lập để trở thành một quốc gia thịnh vượng về mặt công nghệ cao chỉ
ba thập kỷ sau.
Các doanh nhân Israel ngày nay cảm nhận được “việc bạn
sáng chế ra cái gì đó đã là cách hợp pháp để tạo ra lợi nhuận” như Erel
Margalit, một trong những doanh nhân hàng đầu Israel, nói. “Bạn không
chỉ mua bán hàng hóa, bạn không chỉ là một người làm về tài chính. Bạn
đang làm điều gì đó cho nhân loại. Bạn đang sáng chế một loại thuốc mới
hay con chip mới. Bạn giống như một falah (“nông dân” trong tiếng Ả
Rập), một nông dân trong cánh đồng công nghệ cao. Bạn chân lấm tay bùn.
Bạn làm cùng với những đồng chí trong đơn vị quân đội. Bạn nói chuyện về
một cách sống - không nhất thiết là việc bạn kiếm được bao nhiêu tiền,
mặc dù rõ ràng nó là về chuyện đó”. Với Margalit, sự sáng tạo và công
nghệ chính là phiên bản thế kỷ 21 của việc vác cày ra đồng. “Con đường
tiên phong mới, bài kể chuyện của những người theo chủ nghĩa phục quốc
chính là việc tạo ra những thứ mới”, ông nói. Đề tài này có thể truy
ngược từ quan điểm sáng lập của Israel. Những người lập nên nhà nước
hiện đại này - hay những doanh nhân quốc gia - đã xây dựng một “quốc gia
khởi nghiệp” đầu tiên trong lịch sử.
DAN SENOR - SAUL SINGER (TRÍ VƯƠNG dịch)
“Đất đai cằn cỗi, láng giềng thù địch. Hành trình cổ
xưa từ Ai Cập đến Israel, dân tộc Do Thái chúng ta đã phải băng qua sa
mạc khổng lồ, thì nay, khi quay về, ngôi nhà của chúng ta vẫn là hoang
mạc. Chúng ta đã phải xây dựng mọi thứ từ đầu. Như những con người nghèo
khó trở về ngôi nhà trên mảnh đất tồi tàn của mình, chúng ta phải khám
phá sự giàu có trong khan hiếm. Vốn liếng duy nhất mà chúng ta có thể sử
dụng chính là con người”.
SHIMON PERES (nguyên tổng thống Israel)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét